Author Topic: Ikatulong Ganti sa Sugilanon sa Gawad Komisyon 2007  (Read 1492 times)

bisayantek

  • STUDENT
  • *
  • Posts: 130
  • I will defend to death your freedom of speech.
    • View Profile
    • Amazing Herbs and Oils
Ikatulong Ganti sa Sugilanon sa Gawad Komisyon 2007
« on: September 05, 2007, 09:59:53 AM »
Kining maong sugilanon maoy nakakuha sa Ikatulong Ganti sa Gawad Komisyon 2007 nga gipasiugdanan sa Komisyon Ng Wikang Filipino. Ang pagpasidungog gipahigayon sa Bayview Park Hotel niadtong Agosto 31, 2007 sa pagtak-op sa pagsaulog sa Buwan Ng Wika.

Ang mga mananaog sa sugilanon mao ang mosunod:

Unang Ganti, “Hinog Sa Panahon” ni Oliver P. Flores; Ikaduhang Ganti, “Butikol” ni Rey Araneta; Ikatulong Ganti, “Kasingkasing Sa Anak Sa Dagat” ni Eleazar Tutor Acampado; Unang Pinasidunggan, “Santinaryo” ni Tranquilino P. Udarbe; Ikaduhang Pinasidunggan, “Balik Sa Sabakan Sa Silangan” ni Melchor U. Yburan; Ikatulong Pinasidunggan, “Balay Daplin Sa Baybayon” ni Maria Victoria Beltran.

Mga Hurado: Dr. Marjorie Evasco – Tagsiya sa Hunta sa Maghuhukom; Dr. Jaime An Lim – sakop; Atty. Junne Cañizares – sakop.


KASINGKASING SA ANAK SA DAGAT


“IBALIGYA na nato kanang panagatan!”
    Mihunong siya sa pagwaswas sa tagomong sweetshirt ug abohong jogging pants sa berdeng planggana nga Orocan. “P-pero, Nay, wa na miy magamit sa pagpanagat?”
   â€œWala nay pero pero. Nagkasabot na mi si Pani nga kuhaon niyag singko mil ang sakayan apil na ang makina ug ang pukot! Ug ikaw magpa-boy ka na lang sa Manila total nakahuman ka namag elementarya!”
           Hibatyagan niyang ingon sa mikagiw ang kagutom nga iyang gibati kaganina sa ilang pagdunggo. “A-anugon man god kaayo, Nay.”
“Unsay anugon… anugon diay nang mga demalason man mong dagko. Nagkaparehas lang mo anang giangu-ango mong apohan! Hmpp!”

Mibiya ang inahan kaniya nga nagputak-putak. Mipaingon kini sa tindahan ni Lucing diin sa kilid dunay bingohan. Nagkatapok na ang mga ungo sa bingo. Diha na si Pesya nga naglu’go sa bolahan ug sila si Rolly, Waning, Bulit ug Tosa. Nanaglutok ang ilang mga mata sa bingo card nga gihat-ad sa plywood nga lamesa.
Milingo-lingo si Victor sa nakitang dakong kausaban sa iyang inahan. Mibalik siya sa pagwaswas ug gitapos kini. Unya gibulad sa hayhayang kawayan ang i-ugsoray.

“Victor, pamahaw na!” Ang iyang Lolo Enrique ang nangagda nga gikuwadro sa bukas nga bentana.
“Mosunod na ko, Lo!”
“Sige, pagdali labon kay init pa ring nilaw-oy.”

Apan wala dayon siya mosulod sa balay. Milingkod hinuon siya sa lantay sa kilid sa ilang balay. Naglatagaw ang iyang hunahuna nga milantaw sa taob nga dagat nga nagpabuhagay sa dagkong mga balod sa lapyahan samtang namuti ang lawod niini. Sa iyang tan-aw, hapit na moentra ang habagat. Hinapos na sa Hunyo. Miingon ang iyang Tatay Pio nga sa bulan sa Hulyo mosugod na sa pagtira ang habagat. Ang dagkong mga balod ug kusog nga ulan. Ang daghang unos ug bagyo. Ang kalisod ug kagutom sa mga mananagat.

Gitutokan niya ang nanag-asod nga dagkong mga balod. Gikan sa iyang gilingkoran, madungog niya ang kusog nga hinagapak sa mga balod nga mangapusgay sa dagkong mga bato nga gi-riprap sa Bitaugan Day Care Center. Apan may lain pang balod nga bisan wala niya makita hibatyagan niyang labihan kakusog ang hinagapak niini diha sa iyang kahiladman. Dinhi, ingon sa nadungog niya ang hagawhaw nga tingog sa iyang Tatay Pio nga bisan unsa ang mahitabo dili ibaligya ang panagatan. Kini ang gihangyo kaniya sa iyang amahan usa ka adlaw niana sa ilang pagpanagat. Ug bisan natingala sa lihok sa amahan, misaad siya nga ampingan ang panagatan ug gamiton alang sa kabulahanan sa ilang pamilya.

Mahal sa iyang tatay ang panagatan. Nakita niya kini diha sa halos adlaw-adlaw niining paghinlo ug pag-ayom-ayom sa mga daot sa sakayan, sa paghinlo sa 3 HP nga Briggs & Stratton, ug sa pagpuna sa tastas nga bahin sa pangtulingang pukot. Kini ang naghatag niyang kasibot nga panggaon usab ang butang nga gimahal sa amahan nga taudtaod nang nawala sa ilang kiliran.

Kon ania pa ang iyang tatay, dili maingon niini ang iyang nanay. Sukad nga nawala ang iyang tatay, nawad-an og paglaom sa kinabuhi ug naungo sa bingo ang inahan.

Linaw niadto ang dagat apan milapas na sa usa ka adlaw wala pa makauli ang iyang tatay. Ila kining gipangita sa panabang sa mga silingan nga dunay pumpboat. Nakaplagan man tuod apan panagatan ra ang diha ug wala ang iyang amahan. Gituohan nga giatake kini sa kasingkasing ug nahulog sa dagat. Kon makauban siya sa pagpanagat sa wala pa mahanaw ang iyang tatay, kanunay siyang makasaksi nga pangbikogan kini. Maghiwid-hiwid ang amahan sa lawas niini ug magpamaak sa wait.

Hangtod karon, wala silay kasayoran kon hain na ang lawas sa iyang tatay. Kon buhi pa ba kini o patay na. Lapas na sa pito ka buwan nga wala makita ang lawas sa amahan maong giisip nga patay na kini ug gipangadyean. Apan sa iyang kahiladman, dakong buhi ang iyang amahan.

Sa pagkawala sa iyang amahan, siya ang gibasol sa inahan. Nag-itos kinig kaligutgot kaniya hangtod karon. Kay kon miuban pa siya niadtong adlawa dili unta kuno mawala ang iyang tatay kay duna may makatabang niini. Apan nahitabo na ug bisan sakit, gidawat niya ang kamatuoran.

Sa iyang hunahuna, kon madayon sa pagbaligya ang panagatan, mawad-an sa bili ang saad niya sa amahan. Matunaw kinig modugang sa kaparat sa dagat. Anugon nga ibaligya ang panagatan kay mapuslan pa kini. Kini ang mahimo niyang kapanginabuhian samtang nagtigom-tigom siyag ipangmatrikula aron makaeskuyla sa hayiskol. Magtulo na ka tuig siyang na-estambay human mogradwar sa elementarya. Ug gusto usab niyang makatabang sa inahan sa mga gastoon sa iyang mga manghod nga sila si Ester ug Lenlen nga nagtungha sa elementarya.

   Sukad sa pagkawala sa iyang tatay, wala na siya kapanagat. Gusto niyang managat gamit ang panagatan sa iyang amahan apan walay usang misugot sa iyang mga gihangyo nga mouban kaniya. Sa iyang hunahuna, maong walay misalig kaniya kay diyotay pa ang iyang hibangkaagan sa pagpanagat
Miboluntaryo ang iyang Lolo Enrique nga maoy mouban kaniya. Nagduha-duha siya sa pagpauban sa apohan kay tiguwang na kini ug sa tan-aw niya dili na kini makasugakod sa pagpanagat ni sa katugnaw sa kaadlawon. Huyang na kinig tuhod. Apan namugos ang apohan hangtod nga nakombinser siya niini.
Misulti kaniya ang iyang lolo nga nanigulang na kini sa pagpanagat. Bisan unsa na lang nga matang sa pagpanagat ang ubanan niini sama sa pagpangbangsi, pagpaninsoro, pagpamilak og sanga, pantihan, ug bisan iho ug uban pa. Ug dili na maihap sa tudlo niini ang nasinati nga bagyo ug unos sa lawod samtang nanagat. Nadungog niya kaniadto nga kining iyang apohan maoy kinaisogan sa tanang mga mananagat sa iyang panahon kay sa daghang higayon nga adunay masa’y nga iho sa pukot, ambakan man ug layogon. Apan sukad siya nakamatngon og buot, wala siya mahinumdom nga nanagat kini. Ang adlaw niini atua gitingob sa pag-atiman sa umahan atbang sa sam-ang sa lungsod.

   Sa usa ka semana nga pag-uban-uban sa iyang lolo sa panagatang pangtulingan, wala pa sila sukad makakuha. Sa matag dunggo nila sa baybayon sa Bitaugan, walay misugat nila. Nagtago ang mga manahikay. Bisan mga anino nila way makita sa tapukanan ilawom sa punoan sa Bitaug. Abtan pa silag udto usa madahik ang sakayan.

Nadungog niya gikan sa mga tabi-tabi nga kining iyang apohan maoy nagdala og demalas. Kay sa ilang pagpanagat, nagsul-ob kinig itom nga bota ug nagtikos og sundang talinis. Wala siya moreklamo nga gihimo kini sa apohan kay sa iyang hunahuna dunay dakong rason ang tiguwang.

   Dako ang iyang kahisagmuyo nga wala silay kuha, apan maluoy siya sa iyang apohan nga maoy han-okan sa tanan. Apan bisan og bugal-bugalan, wala siyay igong kaisog nga mopakgang sa mga tawong magbuhat sa ingon sa iyang apohan. Miuk-ok ang iyang dila.

Sama gahapon nga nahiagi sila sa tubaan ni Lina-Ado. Gisu’g-so’g ni Penoy ang iyang lolo nga, “Way umahan sa dagat, King. Maypag magtanom kag kamotes Wawog.” Lab-as pa sa iyang panumdoman ang mga pulong nga giluwatan ni Penoy nga nagpamahid sa laway nga wala mabugto sa pagpangluwa niini.
“Pagbuot sa dagat. May grasya ra gihapon ugma.” Kini ang gitubag sa apohan.

   â€œHoy! Ayaw ninyog kataw-i si Eking, Do. Iya rang gibilin sa dagat ang isda. Ugma iya tong kuhaon! Ugma kon dili na parat ang dagat!” Kini ang sagbat ni Ano Pangag nga nagpahugyaw sa mga nanag-inom nga pula-pula na ang mga nawong.

   â€œPalinaig usa ka sakong insenso ug usa ka sakong kamanyan, King! Matangtang lagi nang demalas nga namilit sa imong lawas!” dugtong ni Penoy nga nagpakatawag samot sa kalalakin-an.
   Naputol ang dagayday sa iyang paghanduraw dihang may mitupad og lingkod kaniya. Ang iya diayng Lolo Enrique.
   â€œPamahaw na. Buntason ka baya.”
   â€œNawala ang akong gana, Lo.”
   â€œGiproblema mo ba ang gisulti sa imong inahan?”
   Gitutokan niya ang apohan. Napangagpas niya nga nakadungog ang apohan sa gipanagsultihan nila sa iyang inahan kaganina sa poso. Niini, miyango-yango siya.
   â€œWa tay mahimo,” giagbayan siya sa apohan ug gipikpik ang abaga.
   â€œA-Apan, Lo, anugon kaayo.”
“Desidido na ang imong inahan. Siya ang may dakong katungod niana.”
“Duna pa tay mahimo, Lo. Managat gihapon ta. Wa pa bitaw habagat. Basin ra diay maluoy na nato ang dagat, ha, Lo?”

   Milantaw ang tiguwang sa dagat. Naghapyod-hapyod kini sa puti niining bungot. Unya mitan-aw kini kaniya ug miyango-yango. Mipahiyom siya. Mibalos ang iyang apohan ug gipikpik na usab ang iyang abaga. Nanindog sila ug misulod sa balay.

BAG-O pang misubang ang Adlaw apang gitagoan na kini sa naglugitom nga mga panganod. Nalandong ang ilang nahimutangan ug namugnaw ang hangin. Gilantaw niya ang piliw. Maklaro pa ang Pinakpakan nga nagputi sa liogan sa bukid sa Agibobow. Ang minahan sa limestone nga daw usa ka babaye nga gihuboan sa sapot maoy nahimong parola sa mga mananagat sa Bitaugan.
 
Ang iyang Lolo Enrique nga kalmadong naglingkod sa takob sa makina, miyuko ug ang duha ka kamot gituslob sa dagat. Mihakop kinig tubig ug gihilam-os sa nawong nga nabanwa sa puti nga bungot. Miigham kini dayong tangtang sa payadpad ug gikuha ang nakasukip nga posporo. Sa posporo, gikuha usab niini ang nilikit nga tabako ug giduom sa baba. Unya, misugod kini sa pagmama.

   Mikalit pagtindog ang tigulang ug minanaw sa piliw. Misiwil sa likoran sa apohan ang tumoy sa sakoban sa sundang talinis nga gitikos niini. Mora kinig usa ka manggugubat nga nahisalaag sa dagat. Sa iyang banabana mga duha ka dangaw hangtod sa puloan ang gitikos niining sundang.

Mitindog usab siya ug nanghawid sa palo. Gisundan niya sa pagtan-aw ang gilantaw sa apohan. Duot ang gitanoran niini nga miungad paingon sa ilang pukot. Apan nawala ang duot nga layo-layo pa sa pukot. Ingon niini ang lihok sa duot sahi sa miaging mga adlaw. Motunga unya kalit nga mahanaw. Motunga. Mahanaw.
Mibalik sa paglingkod ang tiguwang. Unya gihubo niini ang itom nga bota ug gilusbog-lusbog dagat. Dugay.
   Mihunong kini sa paglusbog-lusbog. Gialsa ug gituali-tuali niini ang itom nga bota. Unya, gibalik kini sa pagsul-ob dihang wala nay mitulong tubig.

Pagkataudtaod, mitindog na usab ang tiguwang. Ug, mikulismaot ang panagway niini nga minanaw sa gitaktak nilang pukot. Sa lawod nga bahin sa pukot, nagkala-kala ang dagat. Giluwa sa iyang lolo ang gimama nga tabako ug milingi kaniya.

   â€œDoy, dali birahon na nato! Naay su’g!” sa apohan nga mipahiluna sa ulin ug gikuha ang bugsay.
   Pagkabati niya sa pulong su’g, abtik siyang milihok. Dali-dali niyang gidulong ang pisi nga nagsugpong sa tumoy sa pukot ug gibira. Mibugsay usab ang iyang lolo. Sa nakab-ot na niya ang palutaw nga bolang kristal, mipuwesto siya sa tinggaan ug ang iyang apohan misunod pagpahiluna sa patawan.

   Sa unang tingga nga iyang nabira, dihay mituong nga tulingan. Diha sa iyang hunahuna nga sa ilawom diay midasmag ang duot. Budlison ang kadagko. Niini, paspas ang iyang mga kamot nga mitangtang sa mga tulingan. Apan naglisod siya sa uban kay maayo ang pagkalimin-limin sa nylon nga pukot. Ang iyang apohan mitabang na kaniya sa pagpanangtang.

   Matag karon ug unya, magpanglingi ang apohan sa su’g. Diha na sa ilang duol ang kala-kala. Ang pataw sa pukot dili na makita.

   â€œDoy, ayaw nag tangtanga! Idiretso nag karga! Naa na ang su’g!” Nasihag niya sa panagway sa apohan ang miluta nga kalalaka. Napuno na ang bodega sa ulin sa ilang kuha. Ang duha ka sako ila na usab nga nasudlan ug karon padayon pa sila sa pagpanangtang.

   Labihan na kagahi nga birahon ang pukot. Tanuktok na kini. Hibatyagan niyang nanagko ang iyang mga ugat sa bukton sa ilawom sa gisul-ob niyang tagomong sweetshirt. Magkatunga pa ang ilang nakarga sa usa ka libo ka metros nga pukot.

   Gianinaw niya ang mitanuktok nga pukot. Naglagom pa kini sa nalimin nga mga tulingan.
   â€œDoy, paspas!”

   Apan dili na madala sa pagbira ang mitanuktok nga pukot. Hinurot na ang iyang kusog sa pagbira, apan mas kusog ang alkontra nga bira sa ilawom sa dagat. Mitugob na ang sakayan ug gamay na ang naglutaw niini. Ang iyang nakita wala usab malilong sa iyang apohan.

   Mingitngit na og samot ang ilang nahimutangan ug mao usab ang pagpamugnaw sa hangin nga midagpi sa iyang nawong. Ug ang mga balod nadugangan usab ang kadagko. Sa lawod nagsugod na pagpahungaw sa kapungot ang unos. Kusog ang mibuhagay nga ulan nga miabot sa ilang nahimutangan.
Nahumod sila sa ulan. Dinhi, mikurog ang iyang kalawasan. Ug, mao usab ang iyang apohan.

Apan, bisan nangurog ang kamot sa iyang lolo, mihulbot kini sa sundang talinis ug gitabtab ang pukot nga may mga tulingan pa nga nalimin. Ang naputol nga pukot dali nga gibira sa dagat. Niini, migaan ang gidalang kabug-at sa sakayan ug nakuhaan ang iyang kabalaka.

   Gikarga nila ang tumoy sa nahabilin nga pukot nga nagkadugo ug gitabonan sa tabon nga gama sa sakos FILMICO. Miapaw sa luwang ang pukot nga gitabonan. Unya, gidulong niya ang nilukot nga layag.
“Lo, ang layag!”
“Ay na kanag iisa!”
Mao na lay gikuha ni Victor ang pisi nga bunlotay sa makina ug gipaandar kini samtang nagligwat ang apohan sa ulin.

Mipalyar ang una niyang pagbunlot. Giusban niya. Mao gihapon. Iya na usab nga gibunlot ug miandar na kini. Nakaginhawag luag si Victor nga nakigbaylog puwesto sa apohan. Mipuwesto siya ulin samntang ang iyang ulo sa tabon sa makina ug maoy nagkupot sa timon nga kawayan.

Apan wala silay makita nga piliw. Ang kusog nga ulan ug kangitngit ang girumbo sa sakayan.
   â€œD-Dili makita ang Pinakpakan, Lo!”

“Rumbohon na lang nato ni! Piliw na tingali ang unahan niana!”

Hinay-hinay nga miaginod ang sakayan nga gilamba-lamba sa balod. Mingkurog ang duha ka katig nga nagbanos-banos pagpanukod sa tubig-dagat. Nanghawid siyag maayo sa takdoan. Sa matag hapak sa balod sa sakayan mohunong siya sa pagginhawa. Gawas sa ulan, nakahilam-os na usab siya sa nanuasik nga tubig sa hapak sa balod sa sakayan.

Nangurog ang iyang kamot nga mikab-ot sa limas nga ginama sa pinutol nga galonang plastik. Duna kiniy higot nga ang pikas tumoy sa nylon nakahigot usab sa tarik. Niini, misugod siya sa paglimas. Ang iyang paglimas nakiglumba sa pinitik sa iyang kasingkasing. Ug wala siya mohunong bisan padayon nga nangurog ang iyang kalawasan.

“Brrrhhhh!” Nagpangurog usab ang iyang lolo nga hugot nga nagpugong  sa timon.

Sa daklit, nasaylahan sa dakong balod ang sakayan. Gidoble niya ang kapaspas sa paglimas. Apan misayla na usab ang laing dakong balod. Nakaligo ang makina ug ang katunga niini nahumol sa tubig. Ang gamayng buho sa tambutso niini nasudlan usab sa tubig. Unya, miubo-ubo kini nga ingon sa giposasan ang kusog. Mihingos-hingos. Miubo-ubo unya miawop.

Gibira sa apohan ang reserbang pisi nga gama sa abaka ug gihigot sa tarik duol sa paluhan. Dali niining gibaatan ang baba sa duha ka sako sa tulingan. Unya, ang tumoy sa pisi gihigot sa iyang lawas.
Misalya na usab ang laing balod nga milapaw sa luwang. Dinhi, miungot na ang sakayan.

Miambak ang tiguwang nga nakabota pa. Ug siya misunod sa pag-ambak. Ang tabon sa bodega sa isda nabukas ug milutaw ang mga tulingan. Milangoy siya aron kuhaon ang nanglutaw nga mga isda.

“Victor, pasagdi na kana! Paningkamoti hinuon nga…!” Apan naputol ang pagpamulong sa iyang lolo. Gihapak kini sa dakong balod ug gidala palayo sa sakayan. Nag-igpaw-igpaw ang ulo ug kamot niini. Naningkamot kini sa paglangoy.

“Lo! Lo!” Buot niya kining apson apan gipugngan siya sa gihigot nga pisi sa iyang hawakan. Ang iyang tingog giputol-putol sa ulan ug gihigop sa naghaguros nga hangin.

Ang kamot sa apohan nga nangitag kakaputan, gidula-dulaan sa mga balod nga misamot og duon niini. Hangtod nga gitagoan na kini sa kangitngit sa dagat. Naluom ang bakho sa iyang dughan.

Samtang naglusbog sa dagat ug gisalya-salya sa dagkong mga balod ang sakayan, limasan niya ang luwang. Limasan ug limasan. Apan padayong gilapawan sa tubig ang sakayan.

MILURANG ang unos. Apan padayon ang hinay nga paglimas sa nagkurog niyang kamot. Ug kon nangurog man ang iyang kalawasan, labing nangurog ang iyang kahiladman. Ania pa siya sa lawod ug naglusbog sa dagat. Naglaublaob sa iyang hunahuna nga dili na niya makita ang iyang Nanay Lalia ug ang iyang mga igsoon. Niini, mitibi siya.

Natupsan na siya sa paglaom dihang nabati niya ang andar sa usa ka makina. Usa ka pumpboat ang nagkaduol sa iyang nahimutangan. Gibati niya ang lahi nga kalagsik. Giwara-wara niya ang duha ka kamot.
Gitabangan siya sa mga mananagat nga mibangal kaniya sa paglimas sa sakayan.  Ug dihang napalutaw, giguyod ang sakayan paingon sa piliw.

Haduol na sila sa baybayon nga naaninaw niya ang daghang mga tawo nga nagkatapok duol sa punoan sa Bitaug. Nakita niya ang iyang Nanay Lalia nga nagyaka sa balason nga bahin baybayon ug diha usab ang iyang mga igsoon nga migakos sa ilang nanay. Mitindog siya ug giwara-wara ang mga kamot. Sa pagkakita nga modunggo na ang iyang gisakyan, ang iyang inahan ug mga manghod nanindog ug midagan paingon sa lapyahan. Nagpanawag sila sa iyang ngalan.

Usa manaog sa sakayan, gilingi niya ang lawod. Gipaak niya ang nangurog niyang wait. Mihunghong siya og pangaliya sa hangin alang sa iyang Lolo Enrique. Nabug-os sa iyang kahiladman ang pagtuo nga ang apohan usa ka matuod nga anak sa dagat, nga bisan ang nagdaot nga panahon dili makatundag sa kasingkasing niini.

KATAPOSAN


Linkback: https://tubagbohol.mikeligalig.com/index.php?topic=4086.0

unionbank online loan application low interest, credit card, easy and fast approval

Tags: