Gikumot-kumot (Wa Ko Mahimuot) - A Commentary on the Bisaya Languagesinulat ni Mike Ligalig (gipatik sa The Bohol Standard) Isip usa sa mga magtitikad sa pinulongang Bisaya ug padayon nga nanglimbasog nga mapaugmad kining atong lumad nga dila, makapahimuot sa imong dughan kung makita o madungog mo ang pulong Bisaya nga gigamit sa husto nga pamaagi. Sama pananglit sa paghimo ug pelikula ni Cesar Montano nga “Panaghoy Sa Suba.â€
Niadtong nag-eskwela pa ko sa Silliman, diha koy nakit-an nga libro nga naghambin sa mga karaan na kaayong mga Binisayang balak lakip na ang mga tinagik ni kanhi Presidente Carlos P. Garcia. Kadtong maong libro adunay kaubang hubad nga Tagalog. Tanang Binisaya nga nasulat gihubad ra pud sa Tagalog sa atbang nga panid. Wala ko muoyon pero sige nalang kay wala na may lain. Hinuon dako kaayo ang akong kahinangop nga nakaplagan ko kadtong maong libro nga maoy ray Bisaya sa tibuok library sa Silliman.
Human nako ug graduate sa college ug mitrabaho ko sa Davao, dihay mga higayon nga may byahe ko sa Manila. Wala gihapon ko malimot sa Binisayang libro nga akong nakita sa Filipiniana section sa among library sa Silliman. Mao to nga pinaagi sa tabang sa akong amigo nga magsusulat usab, gibisita ko ang nagkalain-laing bookstore sa Manila pamasin nga makaplagan ko ang susamang libro nga akong nakita sa Silliman. Tuod man, napalit ko ang maong libro gikan sa usa ka dili inilang bookstore sa Manila ug mao nalang to ang kataposang kopya ang nahibilin.
Gisulat ko kining maong kaagi aron paghulagway sa akong kaikag ug paghigugma sa pulong Bisaya nga bisan unsa kalisod pangitaon ang usa ka libro, pangitaon ko kini sa way pagtagad sa kakapoy hangtud ako kining makaplagan ug maangkon.
Gani pa man, usa sa akong unang susihon matag adto ko ug mga bookstore mao ang paglili kung aduna bay Bisaya nga libro nga nahiapil na sa baligya. Sukad sauna wala pa koy nakita. Subo palandungon nga hangtud karon ang section sa Philippine Literature sa mga bookstore nagbaligya lamang sa mga Tagalog nga sinulat. Ang kamatuoran mao nga mas daghan ang naggamit sa pulong Bisaya kay sa Tagalog, apan walay mga libro nga sinulat sa Binisaya ang napatik ug nabaligya sa mga bookstore.
Sa laing bahin, dili lang libro nga Binisaya ang kanunay kong gihandum. Ako usab gipangtigum ang mga awit Binisaya nga karon anaa naglubog sa akong computer.
Dugay nang mga katuigan ang milabay niadtong nangompra ko sa Cebu ug mga CD nga mga Bisayang awit. Gi-convert na nako kining maong mga awit gikan sa CD ug nahimong MP3 files. Pinaagi niini, madala na nako bisan asa ang mga awit Binisaya kay gitipigan man kini sa akong laptop.
Walay puas ang akong pagpamahal sa pulong Binisaya. Bisan tua ako didto sa Thailand, taliwala sa ka-busy sa akong schedule (pagtrabaho ug pag-eskwela), mosaliat gyud ko pag-abli sa website aron makapaminaw sa mga drama sa DYHP sama pananglit sa Handumanan Sa Usa Ka Awit ug Kini Ang Akong Suliran. Maminaw lang ko dili tungod kay gusto ko makakat-on ug butang mahitungod sa gugma o kaha lunsayng tambag ni Dra. Rosaroso apan buot lang nako ipauraray ang akong dalunggan sa pulong nga akong gikamat-an.
Dili matukib ang kalipay nga bation ning dughan sa dihang diha sa gawas sa nasud mabati mo ang pulong nga gitudlo sa imong mga ginikanan ug katigulangan. Mahimo nga makat-onan mo ang daghan pang langyaw nga mga pulong gawas sa English apan dili mo hikalimtan ang pulong Bisaya.
Duna nay gamayng kausaban sa mga banda karon kay migakos na ang uban sa pulong Bisaya diha sa ilang komposisyon. Daghan sa ilang mga awit ang gipalanog sa mga FM station sa Visayas ug Mindanao.
Sa nahisgutan ko sa unahan ug gihulagway ang tipik sa akong pagpangga sa pulong Bisaya, seguro makaingon ka nga nalipay ko nga nakapatalinghug sa misikat nga mga kantang Bisaya. Ug mas labi nga mahinangop kay kini gitugtog sa kahanginan nga diin kaniadto ang mga AM station lang ang motukar sa karaang mga awit – kadlawon ra pud.
Kinsay malipay kung ang kanta “gikumot-kumot� Ang dakong kamot mihugaw-hugaw ug mipanamastamas sa linuog nga paagi batok sa lunsayng pulong Bisaya.
Linkback:
https://tubagbohol.mikeligalig.com/index.php?topic=20088.0