MikeLigalig.com

Kindly sit down. Salamat.

Governor Emano, Representative Unabia, Representative Rolando Uy, Representative Maximo Rodriguez, Representative Lord Allan Velasco, head of the committee ho Energy as House. Abul Kayr Alonto, some of the Cabinet members who are here. Mrs.- Mercedes T. Gotianun, the Chairperson, Andrew Gotianun, Josephine, Jonathan, Michael, Edward Gotianun, Mr. Jesus Alcorda, Chairperson of the Board. Mr. Mario Pangilinan, Mayor General Rosa T. Uy, Mayor Hegbert Fernando, Joe Emano. My beloved countrymen, good afternoon.
Palihug ko ug lingkod. Salamat.
Governor Emano, Representative Unabia, Representative Rolando Uy, Representative Maximo Rodriguez, Representative Lord Allan Velasco, nangulo sa komite Energy as House. Abul Kayr Alonto, ang ubang mga miyembro sa Gabinete na naa dinhi. Mrs.- Mercedes T. Gotianun, ang Chairperson, Andrew Gotianun, Josephine, Jonathan, Michael, Edward Gotianun, Mr. Jesus Alcorda, Chairperson sa Board. Mr. Mario Pangilinan, Mayor General Rosa T. Uy, Mayor Hegbert Fernando, Joe Emano. Akong pinalanggang kanasod, maayong hapon.
 
You know, while I’m talking about this – the newest plant. And congratulating the Gotianun family for their sheer enterprise, not only in the development of the Philippines but sharing the money to help the Philippines raise the standard of living. One of the few, nakita ko na—well, the big ones are really big, and they are big because maybe God gave them so much so that also they can help so much of our fellowmen.
Kabaw ka, samtang naghisgot ko mahitungod ani - ang bag-o nga planta. Ug sa pagpahalipay sa pamilya Gotianun alang sa ilang bug-os nga negosyo, dili lamang sa pagpalambo sa Pilipinas pero sa pagpaambit sa kwarta para sa pagtabang sa pagpataas sa sumbanan sa panginabuhi. Usa sa pipila, nakita nako na-- ang mga dagko kay dagko gyud, ug dako sila kay tingali ang Ginoo daghan ug gihatag sa ila aron nga makatabang usab sila sa atong isigkatawo.
 
Wala na kayong masyadong problema in about years to come; but again, the second and third generation would still suffer, if we are not able to really utilize the—what I would say the solar and the wind and I don’t know where. Alam mo this would be again, I said tallied against the statistics of the EU, tapos they would again start to compute the carbon foot prints dito. Ganoon iyan iyong—you know, I have this argument with the EU early on, hindi pa ako nag-oath ng office, they went to see me.
Wala na kaayo moy problema sa mga tuig nga mu-abut; pero usab, ang ikaduha ug ikatulo nga henerasyon kay mag-antos gihapon, kon dili nato mapahimuslan ang-- ang akong ingnon, ang solar ug ang hangin unya wala ko kahibalo kung asa. Kabaw ka, kini pag-usab, niana ko gitali base sa estatistika sa EU, unya magsugod napud sila ug kuwenta sa carbon footprints dinhi. Mao na to-- kabaw mo, naa koy pakiglalis sa EU bag-o ra, wala pa ko nanumpa sa opisina, niadto sila para makigkita nako.
 
And it’s about the… well, the campaign to reduce carbon in this planet because of the so many changes in the weather, as well as the Kyoto Conference, it was signed but—last to sign was I think China, Russia, and the United States, and most of the heavily industrialized countries. That is where, I said the hypocrisy and sometimes the stupid inconsistency nitong mga industrial powers. They want to lower, but they also want us to go lower than usual. So they would want to delimit and we cannot rise higher than the ratio that we’ve been using, you’re used to. So pag ka mag—at saka saan ka tag gamay.
Ug kini mahitungod sa... ang kampanya sa pagpaubos sa carbon ani nga planeta tungod sa daghan kaayo nga mga kausaban sa panahon, pati ang Kyoto Conference, gipirmahan ni apan-- murag ulahi nga nipirma ang China, Russia, ug ang United States, ug kadaghanan sa mga ndustriyalisado nga mga nasud. Didto ko niingon na ang hypocrisy ug usahay ang inconsistency aning mga industriyal na gahum. Gusto nila ipaubos, apan gusto sad nila nga mas muubos ta kaysa sa naandan. Gusto nila i-delimitar ug dili ta kabarug nga mas taas pa kaysa sa ratio na atong gigamit, sa naandan. Mao na kung mag-- ug asa ka tag gamay.
 
Now if we want to industrialize our country -- because we were left behind by so many generations -- you have to keep up with developments. And the fuel right now to use is coal, why? Barato, it’s available although it is… maybe deleterious to the whole of the climate of planet earth.
Karon kung gusto nato i-industriyalisa ang atong nasud - tungod kay nabiyaan ta sa daghan nga mga henerasyon - kailangan makaapas ta sa mga kalambuan. Ug ang sugnod karon kay ang paggamit sa coal, ngano? Barato, aduna bisan... tingali makahilo sa kinatibuk-an sa klima sa planeta.
 
Now, this is the problem. Sila started very early. So upon the dawn of the industrialized era of this planet, sila iyong mabibilis and they consumed oil, the fossil oil, bunker, lahat diesel, sila iyong tumaas ng daan. Sila iyong bumubuga and they took years to do it. Now that they have changed the climate, because he were then poor and we had nothing, gusto nila tayo—dati-rati umabot rin sa kanilang… parang kayamanan. Pero sinabi nila, “Huwag... huwag masyado kasi napo-pollute tayo ng air. Kami mag-control, kayo kontrolin pero kung anong katas, huwag kang sumobra. Sumunod ka sa ratio and proportion.”
Karon, mao ni ang problema. Sayo kaayo sila nagsugod. Mao na sa kaadlawon sa industriyalisadong panahon niining planeta, sila ang paspas ug sila ang nakagami sa lana, sa fossil sa lana, bunker, tanang diesel, sila ang nitaaas sa dalan. Sila ang nagbuga ug pila pud ka tuig ang pagbuhat ani. Karon nga nausab na nila ang klima, tungod kay siya kabos sauna ug kami walay bisan unsa, gusto nila ta- sauna niabot sa ilang ... murag kayamanan. Pero niingon sila, Huwag... huwag masyado kasi napo-pollute tayo ng air. Kami mag-control, kayo kontrolin pero kung anong katas, huwag kang sumobra. Sumunod ka sa ratio and proportion.”
 
Ang sabi ko nga gago talaga, umalis kayo diyan. Kaya galit sila sa akin. Ngayon they want me to investigate the human rights. Katawan-an iyong mga puti. So, what we do now is we go to China, and rightly so. China is in good faith. Eh, iyong historical naman na eh, historical naman iyan sabi niya hindi naman iyan kanya na mga leaders ngayon. So, there is their arbitral judgment because may… contest diyan. But nominado na tayo, may dalawang options: we go to war para kuhanin natin, or we talk in peace. Remember that anong pinag-awayan niyan is that territorial, ang territorial natin at lahat ng bansa sa buong mundo is the twelve mile limit from the coastal shore where the water would rush in and rush out during high tide or low tide. Itong dito sa Scarborough is the entitlement, lahat namang bayan sa buong mundo, we agreed na mayroon sarili tayong fish pond.
Niana ko gago gyud, hawa mo dinha. Mao suko sila nako. Karon gusto sil a imbestigahan nako ang human rights. Kaataw-anan ang mga puti. Ang atong buhaton karon kay moadto sa China, ug sakto gyud. Ang China kay naay maayo na pagtuo. Eh kadtong historical man eh, historical man na, ana siya, dili man na sa mga lider karon. Mao, aduna ilang arbitral judgement kay naay... sangka dinha. Apan nominado na ta, adunay duha ka kapilian: makig-gubat ta aron makuha nato, o makig-istorya ta sa maayong paagi. Hinumdumi nga ang gi-awayan ana kay kay teritoryo, ang teritoryo nato ug sa tanang nasud sa kalibutan kay ang twelve mile limit gikan sa daplin sa baybayon diin ang tubig musulod o mugawas sa pagsaka man o ubos nga taob. Kini dinhi sa Scarborough kay ang katungod, tanan mang tawo sa tibuok kalibutan,niuyon ta nga naa tay kaugalingong fish pond.
 
Ang atin diyan—ang sinabi ng China kasali sa kanila iyong ating fish pond. Lahat sa mundo may sariling fish pond. So that is the sovereign entitlements -- mga isda, marine life. Kasi iyang tubig ganoon, sa ilalim iyan, ito iyong coastal – shores. Sa ilalim niyan tawag nila cantil yun yon, may tubig pa iyan. So pag ganoon niyan sa—these are what you would call the continental shelf. Hindi iyong—ito iyong pagkita mo diyan maglakad ka sa beach na diyan mismo, wala ng lupa. May lupa pa sa ilalim niyan mayroon pa iyang papunta na ganoong, that is the continental shelf. And that is the basis of our claim for the sovereign entitlement.
Ang ato dinha--- ang giingon sa China apil sa ilaha ang atong fish pond. Tanan sa kalibutan adunay iyang kaugalingong fish pond. Mao na ang mga soberano na katungod - mga isda, dagatnon nga kinabuhi. Kay ang tubig in-ana, sa ilalum na, kini mao ang coastal - baybayon. Sa ilalum ana, gitawag nila cantil mao na, naa pa nay tubig. Mao nga pag in-ana na sa-- mao ni ang matawag nga continental shelf. Dili nang-- mao ni nang pag nakita nimo dinha, maglakaw ka sa baybayon dinha na mismo, wala nay yuta. Naa pay yuta sa ilalum ana naa pa nay muadto nga in-ana, mao na ang continental shelf. Ug mao na ang gibasehan sa atong pag-angkon sa soberano na katungod.
 
So hindi naman tayo puwedeng mag giyera, mag-usap na muna tayo. And there will be a time, there is always a time in this world, a time to talk, a time to war; a time for bloody and a time to be purified. It’s not the time, because we cannot defend on anybody, it’s the fact. I do not expect you, United States to die for us. So we will just have to navigate our way around here. Me, I’m willing to talk. I’m going to China because I want. Then, kung kami na lang doon, I will present the problem to him and I would say to him, “this piece of paper, the arbitral award. We do not go out of the four corners of this paper, we talk.” Ganoon pero hindi iyan, magpatapang-tapangan tayo mga— negosyo lang tayo. Kita mo tulong sila gawa ng power plant.
Dili man tiya pwede mag-giyera, mag-sturya sa ta. Ug adunay usa ka panahon, aduna kanunay usa ka panahon aning kalibutan, usa ka panahon sa pakigsturya, usa ka panahon sa pakig-gubat; panahon sa pagdugo ug usa ka panahon para maputli. Dili pa panahon, kay dili ta ka panalipod sa bisan kinsa, mao ni ang kamatuoran. Wala ko magdahum ninyo, Estados Unidos na mamatay alang namo. Mao nga kailangan namo i-nabigar among agihan ani. Ako, andam nga makig-istorya. Muadto ko sa China tungod kay gusto nako. Unya, kung kami nalang didto, akoang ipresentar ang problema sa iya ug muingon ko niya, "this piece of paper, the arbitral award. We do not go out of the four corners of this paper, we talk." In-ato pero dili na, magisog-isogan ta- negosyo lang ato. Kakita mo, nitabang sila ug himo sa power plant.
 
And just imagine, if we can get their help in the years to come. It’s not territorial, kung territorial, matagal na tayong nagpapatayan diyan. It’s not all sovereign entitlement. But one of the things that I would demand, if I go to the mainland China is, give us back our fishing rights – that’s one, non-negotiable. Pobre akong mga kababayan. Two then, whatever, kung gas, mayroon doon ang agreement between China and the Philippines during the time of—nino? Who’s the representative here, ‘di ba. Hands-up ka agad, ma-absent ka.
Ug huna-hunaa, kung makakakuha ta ug tabang sa mga tuig nga moabut. Dili ni teritoryal, kung teritoryal, dugay na tang nagpinatyanay diha. Dili ni tanan sa soberano nga katungod. Apan usa sa mga butang nga akong i-bungat, kung moadto ko sa mainland China, ihatag balik namo ang amoang katungod sa pagpangisda - usa na, dili na pwede mausab. Pobre akong mga kanasod, Duha ka, bisan unsa, kung gas, naa dinha ang kasabutan tali sa China ug sa Pilipinas sa panahon sa-kinsa? Kinsa ang representantib dinhi, 'di ba. Nisaka dayon ang kamot, ma-absent ka.
 
We have this scientific… well ‘no, it was supposed to be, actually, it was just a legalese, talkatese lang iyon,  in a very diplomatic way, pero really towards a joint venture. Noong umakyat si Aquino, tinabla niya. So kaya galit ang China, galit talaga sa kaniya.  Ngayon, sabi ko sa ... usap tayo.  But there will be a time. But just like what the Bible says -- mga Kristiyano -- there is always a time to talk, a time to be nice, a time to be angry, a time to be ugly, a time to be beautiful, a time for peace, a time for war, a time to be born and a time to die. Hindi natin puwede bigla-biglain ito.
Naa tay siyentipikong ... dili, kuan unta, sa tinud-anay, legalese ra to, talkatese ra na, sa usa ka diplomatiko nga pamaagi, pero sa tinuod, ngadto padulong sa usa ka joint venture. Kadtong nisaka si Aquino, gitabla niya. Mao nasuko ang China, suko gyud sa iya. Karon, ana ko sa ... magsturya ta. Apan adunay usa ka panahon. Apan sama sa giingon sa Bibliya - mga Kristiyano - aduna kanunay panahon sa pakigsturya, panahon nga magbinuotan, panahon nga masuko, panahon nga magnginil-ad, panahon nga manindot, panahon alang sa pakigdait, panahon alang sa gubat, panahon sa pagkatawo ug panahon sa pagkamatay. Dili ni nato dapat dali-dalion.
 
So we would like to thank to China. The Gotianun family of Chinese ancestry, mine also, ako. And we would only aspire for one nation. I will not obey to the unreasonable mandates of whatever mga EU-EU diyan. Iho de—tang ... kaya kaya tayo gani basta maliit ka, eh not me.
Ganahan nato pasalamatan ang China. Ang pamilya Gotianun sa Chinese na kagikanan, sa ako pud, ako. Ug ganahan lang mi ug usa ka nasod.  Dili ko mutuman sa dili makataronganon na mandato sa bisag unsa mga EU-EU diha. Iho de—tang… mao gani kita basta gamay ka, eh dili ako.
 
Gaya ngayon, sample ko lang, paalis na ako… human rights. Davao was very topsy-turvy. When I became mayor, I said, “kayong mga kriminal, mga durogista, mga adik, mga holdaper, umalis kayo. Kasi kapag hindi, talagang mamatay kayo.” Now, bakit nga maraming patay? You know why. Hindi iyan sinsa-salvage, kagaya iyong sa Maynila ngayon. Kasi ang pulis talaga, takot iyan. Anak iyan ng—you should know, because I was a prosecutor, a vice mayor, mayor, congressman, Presidente na ngayon. Kung bakit? Aywan ko dumating ako diyan, pero basta ganoon ang laro. (applause) Takot talaga ang pulis noon. Kung hindi mo sabihan ang pulis, hulihin mo, go after them, arrest them and if they present a violent resistance, kill them. With those words, maraming patay ang Davao, but iyong lumaban talaga namamatay. Pero sabihin mo na patayin ko, nakatali ang kamay sa likod, those were the handywork of their co-conspirators diyan sa droga. Kasi bago kami nag-umpisa, sabi ko hulihin mo ito tapos ituro mo iyong isa na nagpiyaet sa’yo. Iyong isa naman ituro mo siya iyong nagpabili sa’yo.
Murag karon, pananglitan lang, pahawa na ko… human rights. Gubot kaayo sauna sa Davao. Adtong nahimo kong Mayor, niingon ko, “kayong mga kriminal, mga durogista, mga adik, mga holdaper, umalis kayo. Kasi kapag hindi, talagang mamatay kayo.” Karon, nganong daghan gyud ug patay? Kahibaw ka ngano. Dili na luwason, murag kanang sa Manila karon.  Kay ang pulis gyud, nahadlok na. Anak na sa—dapat kahibaw ka, kay sauna isa ko ka prosekyutor, isa ka vice mayor, mayor, congressman, Presidente na karon. Kung ngano? Wala ko kahibaw niabot ko diha, pero basta ingon ana ang duwa. (palakpak) Nahadlok gyud ang pulis sauna. Kung dili nimo ingnan ang pulis, dakpa, gukura sila, iaresto sila ug kung musukol sila, patya sila. Uban ana na mga pulong, daghan ug patay ang Davao, pero kanang musukol gyud ang mga nangamatay. Pero iingon nimo na patyun nako, nakahigot akong mga kamot sa likod, trabaho na sa ilang mga kauban diha sa drogas. Kay bag-o mi nagsugod, ingon ko dakpa ni dayon itudlo ang isa na nagpiyaet nimo. Kadtong isa pud itudlo siya kanang nagpapalit nimo.
 
So iyong ibinabalot ng ano, iyong tinu-torture, hindi trabaho ng gobyerno iyan. Bakit mo ibalot ng ano, hindi naman nagpu-produce ng mummy ang gobyerno. Eh barilin mo lang diyan, iwanan mo kung gusto mo talaga extrajudicial. But most of them were really—because ang pulis, talagang agresibo na. Kasi sinabi ko, “Go!” at saka kung ano ang mangyari, as long as it is in the performance of your duty -- duty connected -- and when your life is in danger, patayin mo. Huwag kang mamatay kasi pagdating ko, ikaw ang barilin ko. Totoo, that is really my language.
Kadtong mga iputos ug kuan, kadtong tinu-torture, dili na trabaho sa gobyerno. Ngano imong iputos ug kuan, wala man naghimo ug mummy ang gobyerno. Pusilon lang nimo diha, ibilin nimo kung ganahan gyud ka na extrajudicial. Pero kasagaran nila kay—tungod kay ang pulis, agresibo na gyud. Kay niingon ko, “Go!” ug kung unsa ang mahitabo, basta kay apil na sa imong trabaho—konektado sa imong trabaho—ug kung naa sa peligro imong kinabuhi, patya. Ayaw kamatay kay pag-abot nako, ikaw akong pusilon. Tinuod, mao gyud na akong lengguwahe.
 
Ngayon, they have been using it. Ngayon, hanggang ngayon doon sa EU, that is known to issue warnings of killing criminals, sabi ko, “Fuck you!” Why are you threatening the ... including itong rapporteur ng Amerika, why are you complaining so much about me, threatening the criminals of the drug syndicates if you consider the fact that we have now three million, seven hundred drug addicts? By that number alone, it would tell you it’s a very serious crime. Tingnan mo ngayon na wala na ang adik, 60% reduced ng criminal. Wala, pero maraming patay pero iyong mga adik. Kasi iyong adik, six months to one year magamit ng shabu, either mag-suicide iyan sa kagaguhan nila o magholdap. But in the end, iyong may pera—ayan, maraming pamilya iyan, even in Davao—basta itong mga mayayaman na ano, hindi na sila kailangan magnakaw, magpatay, hindi kailangan mag... and they see the hopelessness of their ... iyan, iyan ang totoo  diyan.
Karon, ilahang gigamit. Karon, hangtod karon didto sa EU, nga nailhan sa mga pasidaan na isyu sa pagpatay sa mga kriminal, ingon ko, "f*** you!" Ngano imong gihulga ang… apil kadtong rapporteur sa Amerika, nganong nagsige man ka ug reklamo mahitungod nako, gihulga ang mga kriminal sa mga sindikato sa drogas kung imong ikonsiderar ang kamatuoran nga naa na kitay tulo ka milyon ug pito ka gatus na adik sa drogas karon? Pinaagi lang niana nga gidaghanon, musulti kini kanimo nga usa kini ka seryoso nga krimen. Tan-awa karon nga wala na ang mga adik, nigamay ug 60% ang mga kriminal. Wala, apan daghang patay pero kadtong mga adik. Kay kadtong mga adik, unom ka buwan hangtod sa usa ka tuig mugamit ug shabu, naa ra na sa magpakamatay siya sa ilang kagaguhan o maholdap. Apan sa katapusan, kanang mga naay kwarta—kana, daghang pamilya na, bisag sa Davao— basta kaning mga dato na kuan, dili na nila kinahanglan mangawat, magpatay, dili kinahanglan mag… ug makita nila ang pagkawala sa paglaum sa ilang... kana, mao na ang tinuod diha.
 
Itong mga Amerikano, botabungol. Takutin pa ako na—bakit hindi ko sila putahin? Noong Mayor ako, it was alright for them to criticize me. You know, you have a Mayor in that Mindanao island who’s very talkative about killings so easy. Okay lang iyon. Pero Presidente ako, lektyuran ako ng putang-inang na iyang Rapporteur, tapos sabihin na kayo ang—
Kaning mga Amerikano, botabungol. Hadlukon pa ko na—ngano dili nako sila putahon? Kadtong Mayor ko, pwede ra ko nila batikuson. Kahibalo ka, naa kay Mayor anha na isla sa Mindanao na tabian kaayo mahitungod sa sayon kaayo na pagpatay. Okay ran a. Pero Presidenete ko, lektyuran ko anang putang-ina nga Rapporteur, dayon iingon nga kamo ang—
 
You know, there is no crime at all in the Philippines which says I cannot threaten criminals or else I will go to prison. Walang crime nagsabi nga bawal magsabi ka criminal, kayong mga terorista, kayong mga ano ...tapos ako ang ... sila. Sinabi nila doon sa ... they went into Iraq on the excuse of weapons of mass destruction. Pinatay nila si Saddam. Iraq is no longer a state. They undermined Libya. Binubomba nila ang Syria, patay pati ang mga bata. Wala lang mang—
Kahibaw ka, walay krimen sa Pilipinas na nag-ingon na dili nako mahulga ang mga kriminal kung dili kay mapriso ko. Walay krimen nga nag-ingon nga dili pwede mag-ingon ka kriminal, kanang mga terorista, kamong mga kuan… dayon ako ang… sila. Ingon sila didto sa… niadto sila sa Iraq sa sumangil sa mga armas sa kagub-anan sa kadaghanan. Ilang gipatay si Saddam. Dili na estado ang Iraq. Ilang gisabotahe ang Libya. Ila gibombahan ang Syria, patay apil ang mga bata. Wala man lang—
 
Kaya today I announce sa international, sa Al Jazeera, I am inviting the United Nations, si Banki—anong pangalan ng y*&^% na iyan? Ban Ki-moon, Ban Sun, I am inviting the EU. Iyong pinakamahusay, send the best lawyer of your town. Pati iyong mga Rapporteurs, pumunta silasa Pilipinas. I will write them a letter to invite them for an investigation. But, in keeping with the time honored principle of “the right to be heard;” matapos nila akong tanungin, tanungin ko sila. Sila, isa-isahin ko sila in… open forum, you can use the Senate o iyong Folk Arts Center, whatever. Everybody will be invited. Tapos manood kayo, tingnan ninyo kung paano ko lampasuhin iyang mga y*&^% na iyan. (applause)
Mao na karon ako ianunsyo sa internasyonal, sa Al Jazeera, ako giimbitar ang United Nations, si Banki—unsay pangalan anang yawaa na? Ban Ki-moon, Ban Sun, ako giimbitar ang EU. Kadtong pinakamaayo, ipadala ang pinakamaayo na abogado sa inyong lungsod. Apil kadtong mga Rapporteurs, ipadala sila diri sa Pilipinas. Sulatan nako sila aron iimbitar sila para sa isa ka imbestigasyon. Apan, sa pagtuman sa time honored principle na “the right to be heard;” human sa ilang pagpangutana nako, ako sila pangutan-on. Sila, ako sila usa-usahon sa… open forum, pwede nimo gamiton ang Senado o kadtong Folk Arts Center, bisag unsa. Maimbitaran tanan. Dayon panan-aw mo, tan-awa ninyo kung unsa-on nako paglampaso ang kanang mga y*&^%.  (palakpak)
 
Una ko lang tanong sa Rapporteur, “I killed thousands? What was the name of the first victim? What happened? Where? For what reason? How was it done? What time was it?” Alam mo si Obama, ipapatay iyong mga black doon. Kahapon may binaril nanaman na African-American. Kaya magpadala ako ng Rapporteur bukas doon sa Amerika, tanungin ito, “Bakit pinagbabaril ninyo itong mga itim dito?” Tapos sabi ng Britain, sabi ng Germany, giwarningan nila iyong mga Arabs, “You stop because we will bomb you.”
Ang una lang nako na pangutana sa Rapporteur, “I killed thousands? What was the name of the first victim? What happened? Where? For what reason? How was it done? What time was it?” Kahibaw ka si Obama, iya ipapatay ang mga itom didto. Gahapon naa napud gipusil na African-American. Maong magpadala ko ug Rapporteur ugma didto sa Amerika, ipangutana ni, “Bakit pinagbabaril ninyo itong mga itim dito?” Dayong ingon ang Britain, na ingon ang Germany, giwarningan nila ang mga Arabs, “You stop because we will bomb you.”
 
Ang tinatakot ko mga kiriminal, itong inyo mga bayan ng mundong ito. Ang mga kawawang Arab, mga Muslim, pinag-aapi-api ninyo. The Middle East really is a destroyed part of the planet na wala na talagang—wala. Kasi iyan sila, kaya ako nagmumura, kasi kung sila, akala mo with all the pontification and every word that they utter, they would like it to be treated as an ex-cathedra thing.
Ang ako gikahadlukan mga kriminal, kining inyo mga bayan aning kalibutana. Ang mga luoy nga Arab, mga Muslim, inyo gidaugdaug. Isa gyud ka guba nga bahin sa planeta ang Middle East nga wala na gyud—wala. Kay kana sila, mao na namalikas ko, kay kung sila, abi nimo uban sa tanan na pontification ug kada pulong na ila isulti, ganahan sila na atong tratuhon na isa ka ex-cathedral na butang.
 
Kung sila marunong, tayo binababoy. Bakit ganoong? Pulitika iyan eh. Galing iyan sa Davao. It started in Davao as a political issue. As a matter of fact, you go to Davao, iyang DDS is not really a DDS. It was during the time “Sparrow versus the DDS of government.” Iyan. Hindi akin iyan. Tapos in-adopt nila, na in-adopt sa akin, sinakyan naman nitong mga oposisyon nung eleksyon. Okay lang iyon.
Kung kahibalo sila, babuyon ta. Ngano ingon ana? Pulitika man gud na. Gikan na sa Davao. Nagsugod na sa Davao bilang usa ka political na isyu. Sa tinud-anay, adto ug Davao, kanang DDS dili gyud isa ka DDS. Mao ni ang panahon sa “Sparrow versus the DDS of government.” Kana. Dili na ako. Dayon ila gisunod, na gisunod sa ako, gisakyan pud sa mga oposisyong atong eleksyon. Okay ra na.
 
Ngayon hanggang ngayon kita mo. De Lima, she was seven years chairman of the Human Rights. Binibira niya ako, hindi naman nag-file ng kaso. As Secretary of Justice, she was building a name at me expense para mag-popular. So what now, tingnan mo, she was not only screwing her driver, she was screwing the nation. Iyan ang---kita mo na. Oh, ngayon, saan na iyong human rights. Kaninong papel ginamit ninyo para sa investigation. From where were the papers?
Karon hangtod karon kita nimo. De Lima, pito ka tuig siya na chairman sa Human Rights. Iya kong gibira, wala man nagpasaka ug kaso. Bilang Secretary of Justice, naghimo siya ug pangalan sa ako para musikat. Unsa na karon, tan-awa, dili ra iyang tigmaneho ang iyang giilad, iyaha giilad ang nasod. Mao na ang—kita ka. Oh, karon, asa na ang kadtong human rights. Kang kinsang papeles ang inyong gigamit para sa imbestigasyon. Gikan asa ang mga papeles?
 
Kaya mahirap iyang ganoon—nakita ko. So after all kaya sabi ko, six months because at that time and I said, I need another six months. Iyon iyong pinaka-sinabi ko kay De Lima, “you better hang yourself,” kasi nandito na sa mga kamay ko iyong…sinabmit na nila, tiningnan ko na. So all the while, because of her propensity for sex. Ayun.
Maong lisod na ang ingon ana—kita ko. Pagkahuman sa tanan maong niingon ko, unom ka buwan kay anha na oras ug ako giingon, kinahanglan ko ug unom pa ka tuig. Mao kato ang pinaka-giingon nako kay De Lima, “you better hang yourself,” kay naa na sa akong mga kamot ang kadtong… ilang gisabmit, ako na gitan-aw. Pero ato nga panahon, tungod sa iyang propensity sa sex. Kato.
 
Ngayon lang ako nakakita ng babae na lumabas sa buong social media nakangiti pa ang bu****, maragoy na itabuk.  Putang ina, kung nanay ko iyan, barilin ko. God…iyan nga, that is a lesson to be learned sabi ko. Tapos sabihin nitong mga… na BB plus credit, walang akong pakialam sa inyo.
Karon ra ko nakakita ug isa ka babae na mugawas sa tibuok social media nakangisi pa ang bu****, maragoy na itabuk. Putang ina, kung ako nang mama, pusilon nako. Ginoo… mao na, ingon ko isa na ka leksiyon na kinahanglan makat-unan. Dayon iingon aning mga… na BB plus credit, wala koy pakialam ninyo.
 
I’m formulating a new foreign policy, edi neutral. At saka iyong sabi ng mga Amerikano, mag patrol-patrol diyan sa China Sea, I will not allow the Armed Forces to do that. Stop it. Why should we go, you go in the joint patrol, tapos nagka-giyera—kapag nagkagiyera saan ang battle ground? Di ang Palawan. Kalokohan iyan. Mag-giyera lang kayo diyan. Okay na kami dito, pa-inaugurate, inaugurate na lang kami. (applause) Kung meron kami nito, you know, I’d really be happy, if I get to be invited so many hundreds of kilometers away, I would still go there, if we still have one.
Naghimo ko ug bag-o na langyaw na polisiya, edi nyutral. Ug katong giingon sa mga Amerikano, magpatrolya diha sa China Sea, dili ko musugot na buhaton na sa Armed Forces. Ihunong na. Ngano kinahanglan man ta mu-adto, adto didto sa joint patrol, dayon nagka-giyera—kung magkagiyera asa ang battle ground? Di ang  Palawan. Binuang na. Paggiyera lang mo diha. Okay na mi diri, pa-inaugurate, inaugurate nalang mi. (palakpak) Kung naa mi ana, kahibaw ka, malipay gyud ko, kung maimbitar ko nga pila ka gatos ka kilometros kalayo, mu-adto gihapon ko, kung naa pa kitay isa.
 
You know itong electricity, it is really the carabao. Pag wala kang energy, patay ka. And to me, this would alleviate including the Zamboanga Peninsula, hirap talaga sila doon. Almost every now and then nanghingi ng tulong for a re-distribution of the power from the grid. But with the surplus now, hindi nga surplus kulang pa rin eh. But more or less ma-stabilize na, for now. But we never thought that Mindanao will develop so fast that in a few years would be starting again to tinker with a—but maybe in the fullness of God’s time, we would have something like a solar or a better technology but not expensive. Walang kuwestyun iyan, they are available. But whether or not we can operate them at a cost that would give you the return of investment for a few years, I don’t think so. Well, I am not trying to be an actuarial thing here, but mahirapan.
Kahibaw ka kaning kuryente, ang carabao gyud ni. Kung wala kay kusog, patay ka. Ug sa ako, makahupay kini apil ang Zamboanga Peninsula, naglisod gyud sila didto. Hapit kanunay sila nangayo ug tabang para sa re-distribution sa power gikan sa grid. Apan uban sa surplus karon, dili gani surplus kulang pa gihapon eh. Apan murag ma-stabilize na, sa pagkakaron. Apan wala gyud kami naghunahuna nga paspas ang paglambo sa Mindanao na sa pipila ka tuig magsugod na usab sa panguti-kuti uban sa usa ka—apan tingali sa kahingpitan sa panahon sa Ginoo, aduna na kitay murag isa ka solar o mas maayong teknolohiya apan dili mahal. Walay pangutana na, naa na sila. Apan sa kung pwede nato sila gamiton o dili sa isa ka kantidad na muhatag kanimo sa pagbalik sa puhunan sa pipila ka tuig, sa tan-aw nako murag dili. Wala ko naningkamot nga mahimong usa ka actuarial nga butang dinhi, pero malisuran.
 
Well, hindi naman kasi ang mga investors they want to get back a little of something maybe on the third year, fourth year, they would have the profits back slowly. But if you say na… itong ano, ganitong klaseng—it takes time, it takes money.
Dili man kay ang mga investors ganahan sila makakuha balik ug gamay na butang basin sa ikatulo na tuig, ika-upat na tuig, makuha na nila ug hinay-hinay balik ang ginansya. Pero kung imong iingon na… kadtong kuan, ingon ani nga klase—kinahanglan na ug oras, kinahanglan na ug kwarta.
 
But again, I would like to thank the Gotianun family for this plant and everybody connected with it and the Chinese, you will see me more often in China. Sa totoo lang, kapag niyaya ka dito sa mga Asian country, makita naman ninyo ang preparation sa banquet. Doon, buhagan ka lang yung sagbot tanan ug mga salad-salad. Dito na lang ako, ‘di diyan na lang kayo.
Apan usab, ganahan nako pasalamatan ang pamilya Gotianun para ani na planta ug tanan na konektado niini ug ang Chinese, mas pirme na ko ninyo makit-an sa China. Sa tinud-anay lang, kung gihagad ka diri sa mga Asian na nasud, makit-an man ninyo ang pag-andam sa banquet. Didto, buhagan ka lang yung sagbot tanan ug mga salad-salad. Diri na lang ko, ‘di diha nalang mo.
 
So again, I’m here, I’m happy to be here. I think, I would have the command conference with the police. Just a reminder to them also that I am not happy with the—what has happened. I’ll give them a more--- ganito ha, in a scale of 1 to 10, we have achieved something like about 5. But most of the drug ngayon, even dito sa Cagayan, if you want drug, your source, your source of communication, the critical communication would come from your jails. Ang transaction dito sa droga sa Pilipinas, almost 95% are being cooked inside prisons. Puro Chinese, ngayon kung hindi ito maghinto itong mga y*&^% na ito, ibahog ko na sa boiler diha. Sabihin mo sa kanila, i-translate mo. I have no problem.
Usab, naa ko diri, nalipay ko nga naa ko dinhi. Sa tan-aw nako, magcommand conference ko uban sa mga pulis. Isa ka pahinumdom pud kanila nga wala ko nalipay sa—sa kung unsa ang nahitabo. Hatagan nako sila ug mas—ingon ani ha, sa scale nga 1 hangtod sa 10, ang atong nakab-ot mga naa sa 5. Apan ang kadaghanan sa mga drogas karon, bisan diri sa Cagayan, kung gusto ka ug drogas, ang imong tinubdan, ang imong tinubdan sa komunikasyon, ang mga kritikal nga komunikasyon kay mugikan sa imong mga prisohan. Ang transaksyon diri sa drogas sa Pilipinas, hapit 95% kay giluto sa sulod sa mga prisohan. Puro Chinese, karon kung dili ni muhunong kining mga y*&^%, ibahog nako sila sa boiler diha. Iingon sa ilaha, i-translate nimo. Wala koy problema.
 
My grandfather Chinese iyon. My grandfather was really a Chinese. When he was naturalized, he took after the name of his lawyer, Atty. Roa. My mother was a Maranao, taga-Iligan. Pero iyong mga half-sister niya talagang Roa rin, we were really Roa, but he was really Chinese also. Most of the time and there was this naturalization proceeding, iyan ang ginagawa nila eh, ina-adopt nila ang mga pangalan ng mga abogado nila. So wala akong problema diyan sa mga Chinese na iyan, pag ‘di naghinto, ibahog ko na tanan dyan sa—
Akong lolo Chinese ‘to. Chinese gyud ako lolo. Atong na naturalisa siya, iyang gisunod ang pangalan sa iyang abogado, Atty. Roa. Akong inahan kay Maranao, taga-Iligan. Pero katong iyang mga half-sister Roa gyud pud, Roa gyud mi sauna, pero Chinese gyud pud siya.  Kasagaran ug naa kining naturalization proceeding, mao na ang ilang gibuhat, ila i-adopt ang mga pangalan sa ilang mga abogado. Wala koy problema anha nila na mga Chinese, kung dili muhunong, ibahog ko na tanan diha sa— 
 
So I’m happy again. I won in this place. I would like to thank you for giving me the support. (applause) Sabi ng Al Jazeera dito, “can’t you not be a statesmen.” Sabi ko, “no. I am just an small town mayor, my mouth is rural. I never took a course of statesmanship, and I do not intend to be one. And just plainly, if you could call me  mayor, I’d be happy, because that’s almost my affiliation.” Parang palayaw ko na for the 23 years that
I- have been Mayor of Davao City, mas komportable ako tawagin mo akong Mayor.
Nalipay ko usab. Midaog ko niining lugara. Ganahan ko magpasalamat sa paghatag ninyo ug suporta kanako. (palakpak) Ingon ang Al Jazeera diri, "can’t you not be a statesmen.” Ingon ko, "no. I am just an small town mayor, my mouth is rural. I never took a course of statesmanship, and I do not intend to be one. And just plainly, if you could call me  mayor, I’d be happy, because that’s almost my affiliation.” Murag angga na nako sa 23 ka tuig na Mayor ko sa Davao City sauna, mas komportable ko kung tawagon ko nimo ug Mayor.
 
I serve—what I promise you, I will do: no corruption in government. (applause) Tinanggal ko na iyong ano dito eh. As I heard so many stories, hindi na ako nakatiis, and I have accepted so many courtesy resignations. Most of them sa regulatory bodies. Regulatory iyong -- LTFRB, itong Customs, BIR. But I promise you: It will be a clean government. And I hope to stop drug somehow and criminality. Okay na. Okay na ang bansa natin. Maski ganito lang ako, okay na. Never mind about diyan sa labas, sabi nila unpopular ako doon sa Europe—tang---hindi ako mayor ng Europe, mayor ako ng siyudad noon, ngayon Presidente lang, Pilipinas lang naman, Presidente, okay iyan.
Nagserbisyo ko—kung unsa ako gisaad kaninyo, buhaton nako: walay korapsyon sa gobyerno. (palakpak) Ako na gitangtang katong kuan diri eh. Sa kadaghan na istorya na ako nadunggan, dili na ko makaantos, ug daghan ko ug gidawat na mga maayong pagbiya. Kadaghanan kanila sa regulatory bodies. Regulatory katong - LTFRB, kaning Customs, BIR. Apan ako mosaad kaninyo: mahimo kining usa ka limpyo nga gobyerno. Ug ako naglaom sa paghunong sa drogas ug kriminalidad. Okay na. Okay na atong nasod. Maski ingon ani lang ko, okay na. Ayaw tagda ang naa sa gawas, ingon sila dili ko sikat didto sa Europe—tang --- dili ko mayor sa Europe, mayor ko sa siyudad sauna, karon Presidente ra, Pilipinas ra man, Presidente, okay na.
 
Maraming salamat po.
Daghang salamat.

Linkback: https://tubagbohol.mikeligalig.com/index.php?topic=82811.0