MikeLigalig.com

PRESIDENT RODRIGO ROA DUTERTE
MEETING WITH FILIPINO COMMUNITY
HANOI,VIETNAM
September 28, 2016
 
Salamat po. Kindly sit down.

Salamat. Palihog manglingkod.

 

I’d like to just introduce them to you. I do not acknowledge them, kasi di nga ninyo kilala lahat. Nandito po si Secretary Aguirre, iyong (applause)… he is the best friend of Leila De Lima (cheers/laughter). Si Secretary Ramon Lopez of the DTI (applause), wala dito? Well, we have the National Security Adviser, General Esperon (applause). Si ating paboritong Senator  Alan Peter [Cayetano] pero wala siya dito, but he was with me sa eroplano kasama niya si… sinong pangalan? Hindi… itong si Escudero [Chiz]. And si Secretary Martin Andanar (applause/cheers). Secretary Evasco, the Secretary of the Cabinet (applause). Si Presidential Legal Counsel si Panelo (applause). Si Commissioner Prospero De Vera (applause), nakikita ninyo sa ANC. Sino pa ang hindi ko natawag. (laughter)

 

Ganahan nako na ipaila sila kaninyo. Dili ko moila kanila, kay wala man ninyo nailhan tanan. Naa diri si Secretary Aguirre, kadtong (palakpak)... siya ang best friend ni Leila De Lima (cheers/katawa). Si Secretary Ramon Lopez sa DTI (palakpak), wala diri? Aw, naa nato ang National Security Adviser, General Esperon (palakpak). Ang atong paboritong Senador nga si Alan Peter [Cayetano] pero wala siya diri, pero kuyog nako siya sa eroplano kuyog niya si... kinsang pangalan? Dili… kadtong si Escudero [Chiz]. Ug si Secretary Martin Andanar (palakpak/cheers). Secretary Evasco, ang Secretary sa Gabinete (palakpak). Ang Presidential Legal Counsel nga si Panelo (palakpak). Si Commisioner Prospero De Vera (palakpak), ang makit-an ninyo sa ANC. Kinsa pa ang wala nako natawag? (katawa)

 

You know, sa listahan na dito, si Vit [Aguirre] was our valedictorian sa law school. Ito naman si Secretary Yasay, ka-roommate ko sa—he was with UP Padre Faura, ako naman sa San Beda, kami ni Vit. So maraming sa gobyerno na kakilala ko lang, hindi kabarkada, but persons that came to know along the way. You must remember na ako po’y probinsyano lang and I went to Manila to study. So the guys that I would know who would compose the Cabinet now, galing Davao City kagaya ng ating Executive Secretary. Iyong mga classmate ko, Secretary Tugade is also our classmate. Iyong mga kasama ko sa dormitoryo kagaya kay Perfecto Yasay who also comes from Davao. Brilliant one, kaya pag magsalita ito akala mo si Secretary Kerry ng US. (applause/cheers)

 

Kahibaw ka, sa listahan na naa diri, si Vit [Aguirre] ang among veldictorian sa law school. Kini si Secretary Yasay, roommate nako sa—uban siya sa UP Padre Faura, ako sa San Beda, kami ni Vit. Daghan sa gobyerno ang bag-o ra nako nailhan, dili kabarkada, pero mga tawo nga ako nailhan pagpadulong. Kinahanglan ninyo hinumdoman nga probinsyano ra ko ug miadto ko sa Manila para moskwela. Ang mga tawo nga ako nailhan nga naa sa Gabinete karon, gikan Davao City murag atong Executive Secretary. Kadtong mga klasmeyt nako, klasmeyt pud namo si Secretary Tugade. Kadtong mga kuyog nako sa dormitoryo murag si Perfecto Yasay nga gikan pud sa Davao. Masilakon nga tawo, mao na kung mosturya abi nimo si Secretary Kerry sa US. (palakpak/cheers)

 

Mag diretso ako sa problema ha. I have a little problem in the Philippines. We are facing so many fronts. I thank God that the communist has finally accepted our proposal to negotiate and talk with us (applause). There is now a ceasefire sa Pilipinas vis-à-vis with the government forces and the NPA. Ang naiwan po iyong… they have also decided to talk, the MILF. But you know, we must maybe recall that a few months before Murad threatened to go to war if there is no BBL law and in fact nothing really happened but we were able to talk to Murad and to Jaafar and to the central committee of the Islamic Liberation Front to set aside the beating of drums and just talk about peace.  Pumayag po sila.

 

Mag diretso ko sa problema ha. Naa koy gamay nga problema sa Pilipinas. Nag-atubang mi karon ug daghan nga prente. Nagpasalamat ko sa Ginoo nga sa kataposan gidawat na sa mga komunista among proposisyon na makigsabot ug makigsturya uban kanamo (palakpak). Aduna karon usa ka ceasefire sa Pilipinas sa mga puwersa sa gobyerno ug sa NPA. Ang nabilin kay kadtong… midesisyon pud sila na makigsturya, ang MILF. Pero kahibaw mo, kinahanglan siguro nato idumdom nga pipila ka bulan bag-o mibahad si Murad nga moadto ug giyera kung walay BBL nga balaod ug sa kamatuoran wala gyuy nahitabo pero nakasturya namo si Murad ug si Jafaar ug sa sentral nga komite sa Islamic Liberation Front nga ipadaplin usa ang beating sa drums ug magsturya lang mahitungod sa kahusayan. Nisugot sila.

 

But I must be frank with you, I do not mean to… you know, bring sad stories and so on. But you have -- as a Filipino -- you have every right to know, para hindi kayo mabigla. I have a problem in a certain sectors sa Mindanao. You know, my mother is a mestiza Moro, ang lola ko kasi Maranao sa mother side. Ang lolo ko Chinese, galing talaga dito sa yang kapitbahay ninyo (laughter). But my father Cebuano po. So everybody is asking ano ka. Well, we trace always our linage from our father. So Cebuano ako (applause/cheers). Kumusta day?

 

Pero kinahanglan prangka ko kaninyo, dili nako intensyon nga… kahibaw mo, modala ug subo nga mga istorya ug uban pa. Pero naa kay – bilang Pilipino ka – aduna kay  katungod nga makahibalo, aron dili mo makalitan. Aduna koy problema sa pipila ka mga sector sa Mindanao. Kahibaw mo, akong mama kay mestiza nga Moro, ang akong lola man gud kay Maranao sa bahin sa mama. Ang akong lolo Intsik, gikan gyud sa kanang silingan ninyo (katawa). Pero akong amahan Cebuano. Tanang tawo nangutana kung unsa ka. Aw, pirmi namo sundon ang among kaliwatan gikan sa among amahan. Maong Cebuano ko (palakpak/cheers). Kumusta day?

 

There’s a book about the—written about the Sugbuanons. Kami pagka original ka, hindi ka magsabi, ano ka Cebuano? Sugbuanons. The Hiligaynon is the Ilonggo. Iyong central Mindanao iyong tribe, Sugbuanon. Kaya iyong taga-Cebu magsabi, “uwi ka, san man mag-uwi?” sa Sugbu.” Ganun iyan. Tapos iyong Waray, then Bicol -- Bicolano. Pero ang central ano is really Sugbuanon.

 

Adunay libro mahitungod sa—gisuwat mahitungod sa mga Sugbuanons. Kami kung orihinal ka, dili ka mag-ingon, unsa ka Cebuano? Sugbuanons. Ang Hiligaynon kay ang Ilonggo. Kadtong tribo sa sentral nga Mindanao, Sugbuanon. Maong kadtong taga-Cebu magsabi, “uwi ka, san man mag-uwi” sa Sugbu.” Ingon ana na. Dayon kadtong Waray, dayon Bikol – Bikolano. Pero ang sentral nga kuan kay Sugbuanon gyud.

 

May ano ako diyan sa mga iskolars na na-convince -- and these are the dangerous ones actually -- to join the ISIS.  Iyong mga scholar, iyong mga… when I say scholar, iyon iyong mga bata na nag-aral sa mga eskuwelan, under the Tabligh. Yung Tabligh makita mo iyong haba ng… beard talaga not even a mustache, tapos naka-all white palagi, naka… parang pari. Because nakumbinsi ko lahat, ang problema itong sector of the population of Mindanao, especially the younger ones are allied now in the ISIS. And the ISIS is a very terrible outfit. They are the guys who simply cut the heads of people, decapitates them in public, which is also being done now in Jolo.

Naa koy kuan dira sa mga iskolars nga na-kombinsi—ug kini tinouray mao ang mga kuyaw—sa pag-apil sa ISIS. Kadtong mga iskolar, katong mga.. kon muingon ko ug iskolar, mao kato ang mga bata nga nag-eskwela sa mga eskwelahan, sa ilalom sa Tabligh. Ang Tabligh makita nimo ang taas nga… bungot jud dili barbas, tapos nkaputi tanan pirmi, naka.. murag pari. Tungod kay nakombinsi nako tanan, ang problema kining sector sa populasyon sa Mindanao, ilabi na ang mga batan-on na kauban na karun sa ISIS. Ug ang ISIS kay usa ka makalilisan nga sudlan. Sila ang mgatwao nga basta-basta lang mopugot ug mga ulo sa mga tawo, muputol ug mga parte sa lawas sa publiko, nga ginabuhat pud karun sa Jolo.

Kaya sabi ko if you are a Moro, do  not  be offended kasi pareho tayo Moro. But it’s not mean to say that I will go for this kind of s***. You kill people for money and if there’s no payment forthcoming you just kill them like chickens and goats. Mahirap iyan. So I’m having a hard time dito sa—I would never agree to talk about peace that would include the Abu Sayyaf. Either you leave them out or walang istorya, I’d rather fight. As a matter of principle, I’d rather fight. I cannot talk about peace to a group almost—I do not want also to offend the Islam. But as long as I am President there will be no peace talks that would include the Abu Sayyaf.

Maong niingon ko nga kon usa ka ka-Moro, ayaw kahiubos kay parehas kitang Moro. Apan kini dili mipasabot nga mobuhat ko ining mga butanga. Mopatay ug tawo para sa kwarta og kon walay bayad nga maabot, patyon nimo sila nga murag manok og kambing. Lisod kana. Busa naglisod --- dili gayud ko mosugot  nga makig-isturya bahin sa kalinawan nga muapil sa Abu Sayyaf. Bisan asa sa pagbiya sa kanila o walay isturya, mas gusto ko makig-away. Isip usa ka butang sa baruganan, mas gusto ko makipag-away. Dili ko maka-isturya bahin sa kalinawan sa usa kagrupo—Dili ko ganahan pud nga mopahiubos sa Islam. Apan samtang ako pa ang Presidente walay peace talks nga muapil sa Abu Sayyaf.

Ngayon, may isang front tayo na—there are bombings city recently of Davao. But you know it comes naturally. As a matter of fact, when…iyong pumutok diyan sa harap ng Ateneo, it did not really generate an emotion in me because I knew na hihiritan talaga ako. Not so much coming from the military or the police intelligence community but from my… kasi may anak rin ako na nag-asawa ng Maranao ang tatay, ang nanay Maguindanao, Tausug ang tatay. So doon ako kumukuha—iyon iyong babae na iyon, iyong daughter in law ko, sinabi ko -- tumatakbo pa lang ako ng presidente – could I talk to them, sa Abu Sayyaf. And publicly I said I am extending my hand and friendship, can we just talk about stopping this carnage of innocent people?  Nakausap ko, pumunta sila, but they did not honor the—my… sana na we can talk about peace and if  we can get a framework of federalism, they can have their own  territory. Kasi noon walang mga Abu Sayyaf, wala namang kidnappers, walang hold uppers, wala lahat. Iyong bukas pa iyong free trade doon sa barter going to Sabah, wala noong mga kidnapper. But there were quarrels about… among men it’s because of greed, not because of a Moro nationalism.
Karun, naa kitay usa ka front—naay mga pagbomba sa bag-ohay pa sa siyudad sa Davao. Apan kahibaw mo kini muabot lang. sa tinud-anay lang, katong pagbuto dinha sa atubangan sa Ateneo, wala gayud kini nagpamugna ug emosyon sa akoa tungod kay kahibaw ko hiritan gayud ako. Dili kaayo gikan sa military o sa police intelligence community apan gikan sa akong…kay naa pud koy anak na nangasawa ug Maranao ang amahan, ang inahan Maguindanao, Tausug ang amahan. BUsa didto ko ningkuha—katong bayhana na kato, katong daughter-in-law nako, ning-ingon ko—ningdagan pa lang ko sa pagka-presidente—pwede ko makig-isturya nila, sa Abu Sayyaf. Ug niingon ko sa publiko nga akong itunol nako akong kamot og panaghigalaay, pwede nato isturyahan bahin sa paghunong sa pagpamatay sa mga inosente nga mga tawo? Naka-isturya nako, ning-adto sila, apan wala nila gidungog ang—akoa.. nga unta nga maka-isturya kita bahinsa kalinawan ug kon makakuha kita ug framework sa federalism, pwede sila makakuha ug kaugilingong teritoryo. kAy sauna walay mga Abu Sayyaf, walay kidnappers, walay hold upper, wala tanan. Katong abri pa tong free trade didto sa barter padulong sa Sabah, walay pay kidnapper ato. Apan naay mga lalis bahin… taliwala sa mga tawo tungod sa kahakog, dili tungod sa Moro nationalism.

Remember that when Magellan landed in Leyte, Mindanao was already 100% Islam. Kaya ganoon ang nangyari. S0 they tried to conquer all the lands. But doon sa scattered Visayas and Mindanao it was an easy target, because they had the cannons, they had the gun powders, the muskets -- those were the rifles of the time; and  an aggression really upon our people. Magellan also brought Christianity. But I will not talk about it, simply because it is not a good topic to talk about. Nandiyan na iyan eh, dala-dala ng mga Espanyol

Hinumdoma nga kaniadtong nidunggo si Magellan sa Leyte, ang Mindanao kay 100% Islam na. Maong ing-ato ang nahitabo. Busa ningsuway sila sa pagbuntog sa tanang yuta. Apan didto sa katag nga Visayas og Mindanao, sayon ra nga target tungod kay naa silay kanyoy, naa silay pusil, ang muskets—mao kana ang mga pusil sa maong panahon; ug ang agresyon kay sa atong mga tawo. Gidala pud ni Magellan ang Kristyanismo. Apan dili ko mu-isturya bahin niini, kay tungod dili kini nindot nga hilisgotan nga isturyahan bahin. Naa na kana, gidala sa mga Espanyol

And so when they saw Mindanao, fertile, below the typhoon belt and almost really fertile where you just throw anything and it will grow at that time. And the Spaniards, the most that they could get was rally to build a Port Pilar in Zambonga, well that was it. That was intended to stop the further intrusions of the Islam missionaries.

Ug sa pagkikta nila sa Mindanao, tabunok, ubos sa typhoon belt ug hapit gayud tabunok nga molabay ra mo ug bisan unsa ug motubo kini sa maong orasa. Ug ang mga Espanyol, ang labing dako nilang makuha kay ang pag-rally sa pagtukod sa Port Pilar sa Zamboanga, mao kini. Gituyo kini sa paghunong sa dugang pang pagsulod sa mga misyonaryo sa Islam.

So iyan ang pino-problema ko. Sabi ko nga sa mga–-kasi ako mixed. So I tell them ano ba naman ang kasalanan ng mga ibang tao dito. What would have been the guilt of my father -- when he was a bachelor, he came to Mindanao and married a Mindanaoan, my mama. Ano ang kasalanan, anong kasalanan namin? But these are really things that cannot be solved now. Noon puwede, because the fight was run or fueled by the Moro nationalism, kanila iyang Mindanao eh. And because of religion, kasi kung Islam lang tayong lahat di walang problema. But the problem naunahan sila ng—well, Visayas upwards. So iyan ang sitwasyon.
Busa kana ang giproblema nako. Giingon nako sa mga—kay mixed man ko. Busa akong giingnan sila unsa ang sala sa ubang tawo dinhi. Unsa kaha ang nahimong sala sa akong amahan—kaniadton ulitawo pa siya, ning-anhi siya sa Mindanao og nangasawa ug Mindanaoan, akong mama. Unsa ang sala, unsa ang among sala? Apan mao kining mga butanga nga dili masulbad karun. Sauna pwede, tungod kay ang pakipag-away kay tungod o fueled sa Moro nationalism, ilaha ang Mindanao guf. Ug tungod sa relihiyon, kay kung Islam kitang tanan edi walay problema. Apan ang problema, na-unhan sila sa—well, Visayas pataas. Mao kana ang sitwasyon

But we are doing okay, except for the fighting down in Sulu, Basilan, we are okay; and government is winning. But let us not talk about whose victory it is because everybody loses in this kind of a set up. Civil war? Talo tayong lahat. Now there is another problem na mabigat talaga.

Apan, okay pa ang atong ginabuhat, gawas sa pakipag-away sa Sulu, Basilan, okay ra kita; ug madaugon ang gobyerno. Apan dili kita mag-isturya bahin kinsa ang daug tungod kay tanan pildi sa niining matang sa setup. Civil war? Pildi kitang tanan ana. Karun naa pay laing problema na mas bug-at gayud.
I came here with prepared speech… basahin na lang ninyo ito, ibigay ko sa inyo (applause/cheers). I am not up to it, really. I am not to it, itong magbasa ng speech. It’s so boring (laughter) and I cannot say things from the inside, the entrails of my emotions. Preparado kayo… at saka minsan kasi sabi nila lalo na iyong mga diplomatic, basahin mo na lang kasi minsan nagpuputang-ina ka (applause/cheers). Well, I am really trying not to. Eh alam ko bastos iyan, pero nadadala ko sa emotions. Kasi sabi niya, the Republic of the Philippines has a President with a foul mouth. Correct! Sabi ko, I am that President. They have a President who is not a statesman, correct. Nag-enroll ako ng College of Law, hindi ako nag-enroll ng Academy of Statesmen. Law ako ang pinag-aralan ko. Huwag daw ako magmura kasi masama daw pakinggan, eh putang ina problema mo iyan. (applause/cheers)
Ning-anhi ko uban sa giandam nga speech… basaha na lang ninyo kini, ihatag nako sa inyoha. Dili ko ganahan ug ing-ani. Dili ko ganahan, kining magbasa sa speech. Laay kaayo kini og dili ko kasulti ug mga butang gikan sa sulod, ang sulod sa lawas nga mga emosyon. Andam kamo.. ug usahay tungod kay ingon nila labi na ang katong mga diplomatic, basaha na lang kay usahay kay maka-putang ina ka. Well, naningkamot ko nga dili sa pag-ingon . kahibaw ko nga bastos kana, pero nadala ko sa emosyon. Kay ingon niya, ang Republic of the Philippines kay naay presidente nga bastos ang baba. Sakto! Ingon ko, ako ag Presidente. Naa silay presidente nga dili statesman, sakto. Nag-enroll ko ug College of Law, wala ko nag-enroll sa Academy of Statesmen. Law ko, ang gitun-an nako. dili daw ko mamalikas kay bati paminawon, eh putang ina problema nimo na. 
Si Secretary Aguirre brod ko iyan sa frat sa San Beda. Alam mo noon, siyempre brod, pag magdating kami sa canteen -- ang salita kasi  ng Davao halo Bisaya pati Tagalog, pero diretso iyan. Kaya when, “Mag-uwi ako bukas pero siguro mamalate pa ako ugma kay akong mga pasalubong.” Ganoon kami. Kaya minsan kaming mga brod, kinakantiyawan nila ako, kasi Bisaya pati ano. Kaya minsan nagkainitan kami, sabi ko putang ina,  kung ayaw ninyo—if you do not know how to talk in Visayan, that is your problem, not mine. Better learn Visayan. Ganoon talaga eh, doon ako ipinanganak sa ibang lugar.
Si Secretary Aguirre brod nako na sa frat sa San Beda. Kahibaw mo sauna, siyempre brod, kon mag-abot mi sa canteen—ang inisturyahan sa Davao sagol Bisaya ug Tagalog pero diretso. Maong kon, “Mag-uwi ako bukas pero siguro mamalate pa ako ugma kay akong mga pasalubong.” Ing-ato mi. Maon usahay kaming mga brod, kantiyawan ko nila, kay Bisaya pati kuan. Maong usahay magkainitan mi, ingon ko putang ina, kumg dili mo gusto—kon dili mo kahibalo muisturya sa Binisaya, inyoha na nang problema, dili akoa. Mas maayo nga magkat-on ug Binisaya. Ing-ato gayud, didto ko gipanganak sa laing lugar.
But ito ang isang problema -- drugs. Sabi ng human rights all over—I am the favorite whipping boy now of human rights all  over the world, De Lima (cheers), si lahat na, si Obama, si Ban-Ki-moon, isa pa iyan. Malapit ba ang Burma dito? Gusto kong puntahan ang—sipain lang iyan. You know ganito iyan. Now let me explain, about two years or three years ago General Santiago of the Philippine Army who retired was placed sa PDEA. He came up with a survey says that there are now 3 million shabu addicts in my country. Three years ago. So never mind the incremental increase, iyon lang nag-surrender sa panahon ko, ilan?  About 700 [700,000]. But we are still counting because araw-araw may nagsu-surrender. By the end of the year, mag-abot ng 4 million iyan.
Apan kini ang usa ka problema—drogas. Ingon sa human rights sa tanan—ako ang paboritong whipping boy karun sa human rights sa tibuok kalibutan, De Lima, si tanan na, si Obama, si Ban-Ki-moon, usa pa na. Duol ra ba ang Burma dinhi? Gusto ko nga moadto sa—sipaon lang kana. Kahibaw mo ing-ani na. karun, patin-awon nako, sa duha o tulo ka tuig nga nilabay General Santiago sa Philippine Army nga ning-retire nga gibutang sa PDEA. Nakahimo sia ug survey nga nag-ingon nga naa nay karun 3 million nga adik sa shabu sa akong nasud. Tulo ka tuig nga ninglabay. Busa ayaw huna-hunaa ang incremental nga pagdako, katong nagsurender sa panahon nako, pila? Mga 700 [700, 000]. Apan nagpadayon mi sa pag-ihap tungod kay taga-adlaw naay mo-surender. Sa katapusan sa tuig, mooabot na ug 4 million.
Now when I attended the summit, ASEAN Summit here kasama ko si Widodo, the President of Indonesia.  Sabi ko, ilan ang iyo. Sabi niya about mga 4 million. But you know, Indonesia is a big country, talagang malaki iyan and there’s about 240 million Indonesian. If you compare it with the Philippines, na 1 million 400 hundred—100 million rather 400 hundred. It really bogs your mind. It’s a boggling thing to imagine 3 million 7 hundreds, wag ka na magdagdag ng iba. Kalimutan mo na iyong iba.
Karun sa pagtambong nako sa summit, ASEAN SUMMIT dinhi kauban nako si Widodo, ang Presidente sa Indonesia. Ingon ko, pila ang inyoha. Ingon niya mga 4 million. Apan kahibaw mo, ang Indonesia usa ka dako nga nasud, dako kaayo ug naay mga 240 million nga Indonesian. Kon imong ikompara kini sa Pilipinas, na 1 million 4oo—100 million  dili 400 hundred. Kini makaapekto sa imong paghunahuna. Usa kini ka lisod tugkaron nga butang sa paghanduraw sa 3 million 7 hundred, ayaw na pagpuno ug uban. Kalimti na ang uban.
I have a serious problem in my country. I know that it will destroy my country and if I will not or I fail to interdict this problem, the drug apparatus of the entire gamut of the problem, I would have compromised the next generation of Filipinos as it is now, it is as fractured generation. This 4 million, at the end of the year are not contained in any… kagaya ng Pandacan o Tondo. They are distributed all throughout the country.  Ano ang ibang involved, ang putang inang mga  general. 11 generals, barangay captains almost about a 35% of all are into drugs, mayors, policemen -- we estimate about 14,000, they are the policemen all over the Philippines. How do you suppose can we survived as a country. Hindi lang nila alam nung mayor ako, sinasabi ko at magprangka ako in front of the press and they are criticizing me for it. And I said, if you are here, if you are a drug lord or a pusher in my city -- I’ve been   Mayor for 23 years sa Davao -- do not do it here, because I will kill you. If you destroy the youth and my country,  I will kill you. Then I did.
Naa koy seryoso nga problema sa akong nasud. Kahibaw ko nga kini makaguba sa akong nasud og kon dili ko o mapakyas ko sa pagpadili niining problema, ang kagahimanan sa drogas sa bug-os nga kutay sa problema, makompromiso nako ang sunod nga kaliwatan sa Pilipino sa karun, kini isip usa ka fractured generation. Kining 4 million, sa katapusan sa tuig kay dili masulod sa bisan unsang—parehas sa Pandacan o Tondo. Sila kay na-apod-apod sa tibuok nasud. Unsa pa ang ubang naglambigit, ang putang inang mga general. 11 generals, mga barangay kapitan moabot sa mga 35% sa tanan ngadto sa drogas, mga mayor, mga pulis—nakabana-bana mi ug mga 14, 000, sila ang mga pulis sa tibuok Pilipinas. Unsaon nimo pagdahom nga makasurvive isip usa ka nasud. Wala lang sila kahibalo nga kaniadtong mayor pa ko, ginaingon nako ug prangka ko sa atubangan sa press og gisaway ko nila tungod niini. Ug niingon ko, kon naa ka dinhi, kon usa ka ka-drug lord o pusher sa akong siyudad—na-mayor nako sa 23 ka tuig sa Davao—ayaw kini buhata dinhi, tungod kay patyon tika. Kon imong gub-on ang kabatan-unan og akong nasud, patyon tika. Unya akong gibuhat.
Well of course, may caveat iyan. When I say patayin ko ito, I dare not say na, “kayong mga pulis sundin ninyo ako.” That’s my privilege because I am a Mayor. Now, what is the basic problem  with the human rights all over the world, Obama, Ban-Ki-moon and the  EU. This is my country, the Philippines. I have to protect the people, I have to protect the integrity territorial or otherwise of my country. With this kind of problem 4 million drug addicts tingnan mo ngayon, namatay na, wala na down ang crime. You can now stay in Manila. (applause)  And I intend to kill more because I have to account for this 4 million. I will not leave the presidency in shame. I will not go out pagkatapos ng termino ko at mag-iwan ako ng mabigat na problema na ang addicts now would multiply to something like 10 million. Mas mabuti pa ako na lang ang magpakulong, patayin ko na lang lahat. Simple.
Siyempre, naa nay caveat. Sa diha nga niingon ko nga patyon nko kini, wala ko mangahas sa pag-ingon nga “kamong mga pulis, sunda ko ninyo.” Pribilehiyo to nako tungod kay mayor ko. Karun, unsa ang nag-unang problema uban sa human rights sa tibuok kalibutan, Obama, Ban-Ki-moon og ang  EU. Ako kining nasud, ang Pilipinas. Akong panalipdan ang mga tawo, akong panalipdan ang territorial integrity o kon dili sa akong nasud. Sa niining matang sa problema 4 million ka-adik sa drogas, tan-awa karun, namatay na, wala na, ning-ubos na ang kriminalidad. Pwede naka magpuyo sa Manila. Ug mupatay pa kog dugang tungod kay akong hunahunaon ang 4 millioo. Dili nako biyaan ang pagkapresidente sa kaulaw. Dili ko mugawas inig human sa akong terminso ug magbilin ug bug-at nga problema na ang mga adik karun kay basin moabot sa 10 million. Mas maayo pa nga ako na alang ang magpapreso, patyon nalang nako tanan. Simple.
Eh tutal hiwalay man ako sa asawa ko, and there are conjugal visits allowed in the Muntinlupa. You might want to visit me, girls only, walang—(laughter) baka may magpasok doon na—mahirap iyan, eh kasi bakla na ako noon eh (laughter). Ayaw ko magbakla ngayon. So what am I supposed to do? Now, itong human rights let me lecture on you, Obama, Ban-Ki-moon, EU, mga lawyers ng EU because they passed a resolution calling my attention and even threatening me to face the International  Court of Justice, genocide, bugok itong mga gago. Genocide sa imong igit. (laughter)
Eh tutal buwag man sad kami sa akong asawa nako, ug naay gitugtan nga conjugal visits sa Muntinlupa. Basin ganhan ka mo-bisita nako, mga babaye ra, walay—(ningkatawa) basin naay magsulod didto ug—lisod na, e kay b***t na ko ana eh (ningkatawa). Dili ko gusto mabayot karun. Busa unsay angay nako buhaton? Karun kining human rights pa-lektyura ko ninyo, Obama, Ban-Ki-moon, EU, mga abogado nsa EU tungod kay nkapasa sila ug resolution nga nagtawag sa akong pagtagad ug gihulga ko sa pag-atubang sa International Court of Justice, genocide, bugok kining mga gago. Genocide sa imong igit. (ningkatawa)
Genocide when you kill the Jews, or one  tribe, one sect, or belonging to a same religion all erase. Bakit ako ma-genocide patayin ko iyong mga putang-inang ito, walang ginawa kung hindi magsira ng bayan ko. Tapos i-genocide mo ako, tarantado. And besides, let me now go into the meat of the matter. I know that there are foreigners here, take note of this: In my country -- Are you taking notes? (cheers/laughter) In my country in the Philippines it is never wrong, it is not a crime, it is not unlawful to threaten criminals. There is no law at all (cheers/applause). And itong EU… alam mo wag kayong maniwala, kasi iyong mga puti bugok lahat iyan. Malayo. Bar top notcher, pati valedictorian, ako last lang, sige man inom diyan sa Legarda.
Genocide sa dihang pagpatay ninyo sa mga Jews, o usa ka tribu, usa ka sect, o naapil sa pareho ug relihiyon tanan napapas. Ngano man ko ma-genocide patyon nako katong mga putang inang kini, walay laing gibuhat kundi ang pag-guba sa akong nasud. Tapos i-genocide ko nimo, tarantado. Ug gawas sa tanan, paadto-a nako sa unod sa akong matang. Kahibaw ko nga naay mga foreigners dinhi, isulat kini: sa akong nasud—Gasulat mi ani? (ningkatawa) Sa akong nasud sa Pilipinas dili gayud sayop, dili kini us ka krimen, dili supak sa balaod ang paghulga sa mga kriminal. Walay balaod gayud. Ug kining EU.. kahibaw mo ayaw mo ug pagtuo, kay kanang mga puti bugok sila tanan. Bar top notcher, apil valedictorian, ako sa kinatapusan lang, sige uginom dinha sa Legarda.
So, if you say in your resolution diyan sa EU that he was heard threatening people -- the criminals -- of killing them. If you want me charged, the best thing that you could do, you idiots, is go to my country and find out if there is a law in the penal statutes which says that I am liable for this act. If I cannot be held liable in my country, why are you (gestures) (cheers/applause) Why imprison me with laws of another country, you must be crazy. Mga taran—aysus, bugok. That is the urgent and immediate matter which I have to address. It is my country. If you have nothing else to do, do not F with me (cheers/applause). At least civilized, “F” lang.   
Busa, kon imong iingon sa inyong resolution dinha sa EU nga nadunggan siya nga nanghulga sa mga tawo—ang mga kriminal—sa pagpatay sa ilaha. Kon gusto mo i-charge ko, ang labing maayo nga inyon mabuhat, kamong mga bugok, kay pag-anhi sa akong nasud ug pagpangita ko naay balaod sa penal statutes nga nag-ingon nga angay ko manubag sa niining buhatan. Kon dili ko makapanubag sa akong nasud, nganong (gestures) nganong i-preso man ko uban sa balaod sa laing nasud, nabuang namo. Mga taran—aysus, bugok. Kana mao ang dinalian ug immedaiate nga butang nga kailangan nako ma-address. Akong nasud kini. Kon wala namoy laing mabuhat, do not F with me. Sa labing menos civilized, “F” ra.
Now, let me now go to the cost. Pag ang anak mo, alam ko meron kayong mga kapatid o relatives na may problema. If there is one guy in the family, the daughter or the son, into drugs, that family becomes dysfunctional. Either the wife will start to blame the husband or the husband… because this guy would spend money, not his, magnakaw na iyan sa bahay mo, tapos magnakaw sa ibang tao, then maghold-up na. Pag na tirik na, mag-rape ng one year old. Saan ka, maghanap ng—where do you get the bestial instinct even for a child. Ngayon lang iyan because of the drug problem. What is it that makes everybody ill under the evil drug, because it is the Americans themselves who said in their forensic studies, six months to one year of incessant use of drugs would shrink the brain of a person within a year. Kaya nagho-hold-up, kaya nang re-rape kasi sabog na, ayaw pang maniwala ng human rights na mga lumalaban.
Karun, paadto-a nako sa magasto. Kon ang anak nimo, kahibaw ko naa moy mga igsuon o parente nga naay problema. Kon naay usa ra ka lalaki sa pamilya, ang anak nga babaye o lalaki, ngadto sa drogas, kanang pamilyaha mahimong dysfunctional. Naa ra sa ang asawa ibasol sa bana o ang bana…apan kining tawhana kay mugasto ug kwarta, dili iyaha, mangawat na sa balay nimo, tapos mangawat sa laing tawo, nya manghold-up na. kon ma-dutlan nas drogas, mang-rape na ug usa ka tuig nga bata. Asa ka—asa ka makakuha ug bestial instincts bisan sa bata. Karun ran a tungod sa problema sa drogas. Unsa kini nga makahimo sa tanan nga masakiton sa ilalum sa drogas, tungod kay ang mga Amerikano mismo ang nag-ingon nga sa ilang forensic studies, 6 ka buwan o usa ka tuig nga walay hunong sa  paggamit sa drogas kay makakagamay sa utok sa usa ka tawo sa sulod sa usa ka tuig. Maong manghold-up, maong mangrape kay sabog na, dili pa motuo ang human rights nga mangsukol.
Look at South America. Read the Ion Grillo, it’s online, there’s a tape Marcos, stories about Escobar, iyon mamili ka. Sila ang mamili ng kandidato, kung sino ang manalo dito, siya ang mamili ng ticket siya ng candidacies. You can order it on line, Ion Grillo. What’s the title?  Nakalimutan ko, but it’s something about South America. My God. “Warlords.”
Tan-awa ang South America. Basaha ang Ion Grillo, online kini, naay tape Marcos, mga estorya bahin kay Escobar, pamili. Sila ang mupili ug kandidato, kon kinsa ang mudaog dinhi, siya ang mupili sa tickets siya sa candidacies. Maka-order ka niini online, Ion Grillo. Unsay titulo? Nakalimot ko, apan kini kay bahin sa South America. Ginoo ko. “Warlords.”
Now, the Philippines sadly has entered the narco-politics ngayon na. Why? I said, because most of the barangay captains and the mayors and governors on a local level, policemen. But with the entry of De Lima, elected by drug money galing Muntinlupa, the portals of the national level was of opened, bukas na. Tingnan mo iyong problema natin. Tapos sabihan lang ito ng mga unggoy na ito, na ipakulong ako… instead itong America, they knew of the magnitude of the problem. Instead of going forward to help us, itong mga human rights, pati itong State Department, pati itong EU started to criticize me sa human rights.
Karun, ang Pilipinas kay ningsulod na sa narco-politics karun na. Ngano? Niingon ko, tungod kay kasagaran sa mga barangay kapitan og mga mayor og mga gobernor sa local na lebel, mga pulis. Apan sa pagsulod ni De Lima, na-elect tungod sa drug money gikan sa Muntinlupa, ang portal sa national level kay naabrihan, abri na. Tan-awa ang problema nato. Tapos giingnan lang kining mga unggoya , na ipa-preso ko… instead nga kining America, kahibaw sila gidak-on sa problema. Instead sa pagpa-atubang sa pagtabanga kanato, kining mga human rights, apil aning State Department, pati kining EU nagsugod sa pagsaway nako sa human rights.
Oh, itong si Duterte, why does he have to kill them, why he won’t just build a—hoy mga loko-loko,’ I am operating under a budget that was prepared by Aquino. You must remember that I became Mayor sa June election. The one who prepared this year’s budget was President Aquino; and which was prepared the other year. And the budget for next year is the one prepared by me to be implemented to run the machinery of government next year. Ganoon iyan. How am I supposed to know. Kung hindi ako nag-Presidente hindi ninyo malaman gaano kalala ang bayan, hindi ba? (applause)
Oh, kining si Duterte, ngano kailangan man niya patyon sila, ngano dili nalang day siya magtukod—hoy mga lok-loko,’ nag-operate ko sa ilalum sa badyet nga giandam ni Aquino. Hinumdoma nga nahimo kong Mayor sa June election. Si Presidente Aquino ang gaandam sa badyet sa karung tuiga; nga giandam sa niaging tuig. Ug ang badyet para sa sunod nga tuig kay ang akong giandam para mapatuman sa pagpadagan sa machinery sa gobyerno sa sunod tuig. Ing-ato na. Unsaon nako pagkahibalo. Kon wala ko na-presidente, dili ninyo mahibaw-an kon unsa ka sryoso ang kadaot sa aatong ansud, dili ba?
You know, when you talk of 4 million drug addicts, ladies and gentlemen of the United Nations, of EU, at ano ka pang y*&^% ka, whatever, you talk of 4 million that is a very serious problem for my country. The United States instead—alam na nila eh—instead of offering help, started mag-criticize, pati si Obama. What? Now, you expect a continued alliances, tapos iyong  Standards and Poor’s sabi nila nagbaba daw ang credit rating natin. Nagbaba ang credit ng Pilipinas in a matter of a day after I criticized you? Is that how we run the economy?
Kahibaw mo mo, sa dihang muisrtuya ka sa 4 million ka-adik sa drogas, kalakihan og kababayhan sa United Nations, EU, og unsa ka pang y*&^% ka, bisag unsa, muisturya ka sa 4 million ngana kay seryoso kaayo nga problema sa akong nasud. Ang United States inay—kahibaw na sila—inay na paghatag ug tabang, nagsugod sa pagsaway, pati si Obama. Unsa? Karun, gadahum mo ug padayon nga alyansa, nya ang Standards and Poor’s ingon sila nga ning-ubos daw ang atong credit rating? Ing-ana day nato gipadagan ang ekonomiya?
Sabi nila tinatanggal daw ninyo iyong pera ninyo. Alam mo iyang sa stock market. Sino ba ang maniwala diyan, puro papel man lang diyan, shares of stock. Unless I see that money converted into hard projects. Di maglayas kayo. I am visiting… not really in their… over there… but I will visit China. I will open the doors for investment, lahat open, pati internet mamili ka, pati bowl diyan sa banyo (laughter) buksan ko iyan.  Do not  ---
Ingon sila gitangtang daw ninyo ang kwarta ninyo. Kahibaw mo anang sa stock market. Kinsa bay motuo ana, puro papel ra man ang naa dinha, shares of stock. Gawas kon makit-an nako ang maong kwarta nakabig ngadto sa hard projects. Edi panghawa mo. NIngbisita ko, dili gayud sa ilahang… didto... apan mubisita ko sa China. Akong abrihan ang doors of investment, abri tanna, apil ang internet pili lang, apil bowl dinha sa banyo (ningkatawa) abrihan ko na. Ayaw…
Then I will go to Russia. I talked to Medvedev doon sa ASEAN – sikreto lang, ngayon ko lang sinasabi ito. Now they know. Kalaban nila ang Russia, sabi ko that I expect—by the way, the things that were evolving in that Summit, I knew that, you know, it’s something that’s not ... so siniguro ko na. Sabi ko, Mr. Prime Minister, I would just have wanted to ask for your help. They might touch the economy, they might do something. I know because that is what they do of countries that are really weak and under their control. Sabi ni Medvedev, visit Russia and we will talk formally.
Nya moadto ko ug Russia. Nakisturya nako si Medvedev didto sa ASEAN—sikreto ra, karun ra nako gisulti kini. Kahibaw na sila karun. Kalaban nila ang Russia, ingon ko nga gadahum ko—ang mga butang nga ga-evolve sa Summit, kahibaw ko ana, kahibaw mo, kani ang butang nga dili… busa gisigurado na nako. Ingon ko, Mr. Prime Minister, ganahan lang nako mangayo sa inyohang tabang. Basin ilang hilabtan ang ekonomiya, basin naa silay buhaton. Kahibaw ko tungod kay ing-ana ang ilang ginabuhat sa mga nasud nga huyang kaayo og kotrolado nila. Ingon ni Medvedev, bisita sa Russia ug mag-isturya kita formally.
So, I’m serving notice now to the Americans and to those who are allies, I will maintain the military alliance because there is an RP-US pact which our countries signed in the early 50s. But I will establish new alliances for trade and commerce. And you are scheduled to hold war games again, which China does not want. I would serve notice to you now that this will be the last military exercise. Jointly -- Philippines-US, the last one. Ayaw ko lang mapahiya si Defense Secretary ko. Then, I will not join any patrol in the China Sea, na ships belonging ... grey ships. Grey ships iyong battle ships. Ang white is the Coast Guard. Kung warship, they call it the grey ships. There will never be an occasion that I will send the grey ships there. Not because I am afraid, not because takot ako. Anyway, I have this ruling of the international arbitration court which says that iyong South China Sea, the entitlements there are ours.
Karon, nagpahibalo ko sa mga Amerikano ug sa mga kaalyado, akong padayunon ang military alliance kay naay RP-US pact na gipirmahan sa atong mga nasud pag-1950’s. Pero karon, magtukod ko ug bag-ong alyansa para sa trade og commerce.  Ug gatakda kamo sa paghimo nasad ug war games, na dili gusto sa China. Gusto ko magpahibalo kaninyo na mao na ni ang katapusang military exercise. Na mag-uban – Philippines – US, maoy katapusan. Dili lang ko ganahan maulawan akong Defense Secretary. Unya, dili ko mu-apil sa bisag unsang patrol sa China Sea, na barko na gikan … grey ships. Grey ships na katong battle ships. Ang puti kay ang Coast Guard. Kung warship, ginatawag nila ug grey ships. Walay gayuy okasyon na akong ipadala ang grey ships didto. Dili tungod kay nahadlok ko. Naa koy pagmando sa international arbitration court nga nag-ingun na katong South China Sea, atoa ang entitlements didto.
 
Let me just explain para maintindihan ninyo—gusto ninyong makinig pa?  Kumain na kayo? Puwede tayo hanggang alas kuwatro dito? (cheers/applause) Our conflict with China is not really... is more of an imaginary thing. Ibig kong sabihin, we cannot go to war just because there is that award. Alam mo ganito iyan, ito iyong Pilipinas, ito iyong seashores natin, coastal, ito iyong lupa. Iyang lupa diyan, hindi naman kaagad na iyong pagdating mo diyan sa coastal na iyan ay teritoryo mo because ang underground, iyong terrain, iyong sabi iyong kantil, bigla lang maglalim. Iyon iyan kasi dito, tapos pababa iyan. So kung alisan mo ng tubig iyan, makikita mo na that the ranges belongs to this mountain which is in the Philippines. So you are now entitled to the entitlements. Lahat tayo, by the agreements amongst us, every country is given 200 miles exclusive economic zone. Mayroon rin lahat, binigyan, mayroon ganoon. So tayo, ang teritoryo natin is 12 miles, iyan talaga. Ito, open seas na ito. But the marine life, the isda diyan, atin iyan because it belongs to the continental shelf of the Republic of the Philippines. Ganoon iyan. But hindi tayo puwede because there are only two: Either we go to war or we talk. Hindi natin kaya ang China. Sinasabi ko sa inyo, even with the help of America.
Papatin-awa ko para inyong masabtan – ganahan pa mo maminaw? Nikaon na mo? Pwede tang hangtod alas kwatro dinhi? Atong problema sa China kay dili gayod … mura siya ug gihuna-huna ra na butang. Akong pasabot, dili ta pwede makig giyera kay tungod lang naa na na award. Kaybaw mo, ing-ani na, mao ni ang Pilipinas, mao ni ang baybayon nato, coastal, mao ni ang yuta. Kanang yuta dinha, di man dayon na na pag-abot ninyo dinha sa coastal na mao na inyong teritoryo kay ang underground, kanang terrain, kanang ginatawag ug kantil, mukalit lang ug lawm. Mao man gud na dinhi, unya paubos na na. Kung kwaan na nimo ug tubig, makakita mo na ang ranges nasakop sa mga bukid na naa sa Pilipinas. Pwede mo manag-iya ug mga entitlements. Kita tanan, tungod sa pag-aprubar nato, taga nasod kay gihatagan ug 200 miles exclusive economic zone. Naa tanan, gihatagan, naay ing-ana. Ki9ta, ang teritoryo nato kay 12 miles, mao jud na. Kani, open seas na ni. Pero ang marine life, ang mga isda diha, atoa na kay sakop na sa continental shelf sa Republic of the Philippines. Mao na. Pero di ta pwede kay naa ray duha: makig giyera or makig sturya. Di nato kaya ang China. Mao na akong ingon sa inyo, bisag tabangan pa ta sa Amerika.
 
So we talk. Sabihin mo sa akin, ‘Oh, Duterte, bakit you’re abandoning now the award. You’re not forgetting that...’ There will always be time to reckon the thing with. When that time comes, sabihin ko sa China, ito iyong amin. I will talk to you but I will not go out of the four corners of this paper. Pero it is not the time to die. I am not ready to commit the soldiers of this country just to be massacred. And besides, tang-ina, ang battleground ang Palawan, na loko na. Eh kung dalhin natin iyan doon sa San Francisco, okay ako, [laughter] or in China. Mamili kayo ng view dyan. Pero mag-away tayo tapos gawin mong battleground, pailisin ko kayo... pati America, umalis ka diyan. Bakit mo gawing—parang warming death itong aking bayan. Iyan ang sitwasyon.
 


Linkback: https://tubagbohol.mikeligalig.com/index.php?topic=82859.0