Paon Sa Pasol Ang Hinungdanpublished by The Bohol Standard in my column "Tumoy Sa Bangaw"
www.theboholstandard.comAng amahan sa akong inahan gipatay niadtong unom pa ka bulan sukad matawo ang akong inahan – mao nga wala gyud makakita ang akong inahan sa tinuod niyang amahan kay human niadto, gisagop naman lang siya sa iyang mga uyoan ug iyaan.
Unom ka bulan human sa haya sa akong lolo, mitaliwan usab ang akong lola, inahan sa akong inahan. Tungod sa iyang pagbangutan sa kamatayon sa akong lolo, nasakit si lola ug wala siya makalahutay sa pagsagubang sa kasakit sa kamatayon sa iyang kapikas.
Ug ako wala gyuy kasayoran ug handuman mahitungod sa akong apohan. Bisan ang mga gasagop ni Mama didto sa Zamboanga, kausa lang nako sila ikita niadtong lima pa ang akong panuigon, ug human niadto wala na ako makahibalo kung unsay ilang dagway kay lagi gamaytitoy pa man ko nga bata dihang nagkita mi sa usa ka semana sa unang higayon. Mipanaw nalang sa laing kalabutan ang mga nagsagop ni Mama nga giisip nakong lolo ug wala na kami magkita pag-usab ug gani hangtud karon, 20 kapin na katuig human sila mipahulay sa dayon, wala pa gani ko kakita sa gilubngan sa akong apohan – kadtong lubnganan sa tiyo ug tiya nga nagsagop ni Mama.
Ug hangtud karon, kapin na sa 55 ka tuig human sa pagpatay sa akong porsoso lolo ug kamatayon sa akong lola, wala pa usab ako makakita o makaadto sa sementeryo diin sila gilubong.
Niadtong tuig 2005, nakadalikyat ko ug adto sa Pagadian baynte kapin ka tuig human sa una kong pagtamak sa maong lugar, ang natawhan sa akong lolo. Sa unang higayon nagkita mi sa igsuon sa akong porsosong lolo – kadtong gipatay.
Sauna sige nako mangutana ni Mama kinsa ang akong grandfather apan si Mama dili makahatag nako ug detalyadong sugilanon sa panghitabo kung ngano nga wala koy grandfather. Miabot ang higayon nga wala na ko mangutana ni Mama ilabina niadtong nakamatngon na ko ug buot nga si Mama na ilong tuwapos diay sa bag-o pa siyang gianak.
Sagol luha ug sip-on ang nakita ko sa mga mata ug panagway sa akong Mama Lading, igsuon sa akong grandfather nga si Raymundo sa dihang iyang giasoy ang ngilngig nga kamatayon sa akong lolo Raymundo.
Matod niya nakasaksi gyud siya kung giunsa pagtabang ug tigbas ang akong lolo didto sa usa ka baryo sa Pagadian. Duha ka managsuon ang nagtabang ug patay sa akong lolo. Walay hinagiban ang akong lolo ug wala gyud siyay dag-anan kay ang duha ka managsuon puro man naggamit ug sundang nga taas ug hait.
Si Mama Lading (my grandfather’s sister) (ang tawag ni Mama Bebe kaniya nga amo ra usab nga gisundog) bata pa niadtong nakasaksi sa pagtigbas-tigbas sa akong lolo sa duha ka managsuong laki – ug niadtong higayona daghan ang mga tawo nga nakakita sa nahitabo kay diha man sa dalan ug adlawan kadto nga gitabangan ug tigbas ang akong lolo nga wala gyud nagdahom nga mao to iyang dangatan ug mao ba diay kadto ang plano sa mga magsuon. Igo lang mibakho sa hilom si Mama Lading ug mitago kay basin siya ang isunod ug patay.
Ang akong lolo gipatay kay gipasanginlan sa duha ka managsuon nga mao ang nagkawat sa paon sa pasol. Akong usbon:paon sa pasol lang ang hinungdan nga ilang gitabangan ug tigbas akong lolo. Ang akong lolo, sa dihang gipanabi sa mga magsuon nga siya ang gipasanginlan nga nangawat sa gamay nga paon sa pasol didto sa sakayan sa managsuon, miadto sa balay sa nagpasangil niya aron unta mopadayag sa iyang pagka-inosente sa maong pasangil. Buot niyang ipasabot sa mga magsuon nga wala siyay sala ug wala siya manghilabot sa maong paon sa pasol. Mao kini ang sulti ni Mama Lading nako.
Apan igo lang nakasaka sa balay ang akong lolo aron makig-estorya sa magsuon, gikalitan ug tigbas sa kilid ang akong lolo sa usa ka igsuon. Midagan ang akong lolo nga nagkadugo apan gigukod siya sa duha ka igsuon ug hangtud nga naapsan siya.
Linkback:
https://tubagbohol.mikeligalig.com/index.php?topic=4903.0
Topic: My Grandfather Was Murdered (Read 1876 times)