Ang origin sa word "tirong" is "Tiron" (plural: Tirones). Sa 1700s usa ni ka bahan sa mga mangangayaw o tigdagit og mga tawo aron himoong ulipon, sulugoon, puyo-puyo, etc. Nanukad kini sila sa mga isla sa Southern Mindanao, and are erroneourly referred to in history books as Moro bandits. Daghan ni sila nga grupo. Here's an intro on the play ANG TAWAG SA BANTAYAN by Reigh P. Monreal which was staged last year during the relaunching of the Punta Cruz Watch Tower as part of Bohol's heritage tour destination:
"Gihiusa sa nagsumpay-sumpay nga katalagman ang libuan ka mga pulo sa Pilipinas. Gipangdabdaban sa nagdilaab nga kabangis, gipanglumsan sa tubod sa mga luha, ug gipanghunusan sa kinabuhi. Saksi ang kalangitan, kapupud-an ug kalawran sa mapait nga sugilanon sa katawhang gihikawan sa ilang panginabuhi, sa ilang minahal nga mga kabanay, sa ilang pagka gawasnon. May paglaum pa ba human sa mga pagpasipala? May adlaw pa bang mosidlak human sa mga kasakitan?
"Bulan kadto sa Oktubre 1752. Sa halayong habagatan, kansang mga lapyahan naugmad ang mga patigayon sa mga molupyo ug mga langyaw, kansang mga balangay ug mga pulo giharian sa mga sultan ug datu, milawig ang usa ka bahan sa mga pangku, mga kinatigan nga mga paraw. Nunot sa hanging habagat, gipunting sa mga higanteng sakayan ang kadagatan sa Kabisay-an aron moasdang sa mga simbahan ug kabalayan, ug aron usab didto manakmit og mga bahanding bulawan, mangayaw og mga lalaki aron himoong ulipon, mga babaye aron himoong katabang o kapuyo, ug mga bata aron himoong sulugoon, ibaligya o ibaylo og kabtangan.
"Sila ang mga Tirones, mga mangangayaw nga sa daklit motim-aw gikan sa mga pusod sa kadagatan aron sakupon ang ubang dapit lamang mapalapdan pa ang ilang ginsakpan.
"Sa kasaysayan sa atong nasud, dili lang mga Tirones ang milawig gikan sa habagatan aron mangayaw o mangdagit og mga tawo. Aduna pay gitawag og mga Illanon o Iranon, mga Magindanaw, mga Balangingi, ug mga Laut. Managsama ang kaliwatan apan wala maghiusa.
"Human sa siyam ka adlaw nga paglawig, giluwa sa kangitngit ang mga Tirones sa lapyahan sa Malabojoc. Wala nay panahon ang mga molupyo sa pagpaaso o pagpabagting sa mga lingganay aron makapangandam ang tanan sa kakuyaw sa mosunod nga mga gutlo."
Linkback:
https://tubagbohol.mikeligalig.com/index.php?topic=23738.0