Calape - kape
Tubigon - swamp
Candijay - Kang Dihay
Alburquerque - Albuquerque (no R)
Diay akong tampo:
Ang Tagbilaran gikan sa pung nga tago-bilaan kay kadto mga Bilaan sa Mindanao sa panahon nga nauso ang "slave trade" ang mga moros mamihag ug mga lumad diha sa Misamis ug ilang ibaligya sa Sultan sa cotabato ug Sulo. Duha ka klaseng lumad ang ilang bihagon Bilaan ug Manubo. Tungod kay nahadlok sila sa mga Moros ang mga manubo nanagan sa bukid pero ang mga bilaan hinglalin tabok sa dagat didto sa Bohol.
Dihay mga lugar nga maayo nilang himoan ug pinuy-anan pero gipili nila ang Tagbilaran tungod kay pang-pang. Boot pasabot nga kung mugukod man nila ang mga moros mosaka una sila sa pang-pang. Ug sa english pa naay ilang "defensive position".
Pag abot nila sa Tagbilaran diha nay lumlupyo sa Baclayon, Loay, Dauis ug Panglao... nga ang akong boot pasabot nga silang mga Bilaan maoy nagmugna sa lungsod sa Tagbilaran.
Ang baryo sa Cortes nga sa una ang tawag Wadje. Tungod ni kay ang mga unang lumulupyo diha mga Wadje ug tawgon karon mga Bombay. Ang akong lola ug makakita ug Bombay wadje ang iyang tawag.
Ang Dauis ginganlan ug Dauis gikan sa pung nga ininsik "dao o dau". Sa unang panahon ang mga lumulupyo sa Dauis mga insik. Mao nga makakita ka ug taga Dauis mura'g nawong ug insik. Ang Panglao gikan pud ni sa pung nga Malay or Malay language nga "palaw" nga boot pasabot isla o pulo. Ang pung Panglao o Panglaw tungod sa "accent" sa mga insik.
Ang Candijay gikan ni sa Sanskrit o pung sa mga Indian nga usa sa mga unang lalin sa Bohol. Ang pung "Candi" ug sa English pa temple ug ang "jay o jaya" gikan sa pung nga Vijaya ug sa atong sinultihan karon bisaya... nga ang boot pasabot sa inenglis "victory". So Candijay means temple of victory. Ug subayon nimo ang storya sa Candijay dihay mga tawo nga indian ang kagikan nga karon ang ilang mga lubong nadiskubrehan sa kilid sa pang-pang.
Ang Tubgon tataw kaayo nganong ginganlan ug Tubigon kay "swampy" o matubig pero ang Calape nga duol sa Tubigon di ba daghan lapok o kalapukan nga nahimo na karong mga fishponds. Tingali pud ug diha gikan ang pung Calape.
Ang pung Jagna gikan sa Sanskrit pud na pero taas nga pung. Gigamit na lang karon ang mubo nga version mao nang Jagna. Daghang mga pinulongan sa Bohol nga makalibug kung dis-a gikan tungod sa pagdagan sa panahon nga ang unang mga tawo nga gigikanan sa pung nangawa o milalin sa laing lugar. Pananglitan kinta kanang pung nga banat-i. Ambot ug kinsa sa Bohol ang tiggamit ining punga pero ang pasabot
ug banat-i mao nang bojang-jang. Kana bitawng itum ug puwa ang iyang "color" nga liso. Naay bod sa Tagbilaran nga ginganlan ug Banat-i Hill... Kinsa may gahatag ug ngan ini? Ang nag-ngan ini mao tung gapuyo una sa Mansasa nga mga lumad nga ang pango mao si Datu Dalisdisan tungod kay gihuraw siya sa mga Purtuguese milalin siya ug ang iyang mga kabanay ngadto sa Aklan ug Iloilo. Pagkawa nila sa Bohol nawa pud ang ilang pinulongan pero ang pung Banat-i Hill gapabilin tungod naandan na nga maoy tawag sa bod. Ang hingpuli nila sa lugar mao tung mga insik ug mao nang Mansasa gikan sa pung nga ininsik.
WN
Linkback:
https://tubagbohol.mikeligalig.com/index.php?topic=19102.0