MikeLigalig.com

Unsay Sala Nga Nahimo Ko? (Dangoyngoy Sa Nagdugong Kasingkasing)
sinulat ni Mike Ligalig


Gihinok nila ang TubagBohol
aron lubaon ang akong kadungganan
nga unta wala man akoy kalapasan
nga nabuhat batok kanila, gisabwag
nila ang tomo-tomong estorya
aron buling-bulingan
ang akong kadungganan
nga unta wala man ko nagpakaulaw
kanila sukad-masukad, gigamit nila
ang mga estoryang bakak
aron dugmokon ang akong kasingkasing
sa kaulaw ug hiwaon ang akong dughan
sa kasakit nga unta
wala man ko nanamastamas kanila.

Ug kung aduna man akoy pagkulang
sa akong pagkahigala, ug kung aduna man
akoy sayop nga nabuhat,
ako wala mahibalo niana,
apan ngano man nga hilam-osan pa man
ako sa pagpakaulaw sa kadaghanan
nga unta mahimo ra man nga ako atubangon
ug suginlan sa akong kapakyasan, kung aduna man.

Ang pagpakaulaw sa isigkatawo, ang pagsabwag
ug bakak nga estorya mao ba kini
ang gitudlo sa ilang mga ginikanan?
Mao ba kini ang gitudlo sa simbahan
aron ang usa ka inosenteng tawo
mag-antos ug magbangutan
sa sala nga wala niya nabuhat?

Kung sila pa tingali ang nabuhatan
sa ingon nga diin ang mga bakak nga estorya
ug pagpakaulaw sa pangalan
gimantala sa tibuok kalibutan
ug sila nasayod nga wala silay kalapasan
nga nahimo,

unsa kaha ang ilang bation?

Unsa kaha kalawom ang ilang kaguol?
Unsa kaha kakusog ang bul-og sa ilang mga luha
sa ilang kaapingan? Unsa kaha kalanog
ang pagbakho sa ilang kalag nga nagdugo
tungod sa hilabihang kangil-ad nga bakak?

Sila mianhi dinhi sa TubagBohol nga nagtakuban
sa tinuod nila nga pangalan; kung langitnon man
ang ilang katuyoan ngano nga naggamit man
sila ug bakak nga ngalan aron pakaulawan
ako nga naggamit sa tinuod kong pangalan?
Kung katarong ug kalinaw pa ang ilang motibo,
nganong dili man sila molangtad
sa tinuod nilang pagkatawo
ug mogamit sa tinuod nga pangalan
aron masuta sa tanan ang kahayag ug kamatuoran?

Sila mismo nasayod nga wala ko sila hilabti,
wala ko sila pasakiti ug tabi-tabi,
wala ko manghilabot sa ilang kinabuhi,
apan ngano man nga kalipay nila
nga makita nilang akong mag-antos
sa kasakit sa bakak nga sugilanon?
Ngano man nga ilang kalipay
nga masud-ong ako nga naalaot
tungod sa ilang sayop nga pagtoo?

Unsa ang nagtukmod kanila aron hugawhugawan
ang akong pagkatawo? Unsa ang nagdagkot
sa ilang kaikag aron mansahan
ang akong pangalan? Unsa ang naghaling
sa ilang dila aron ihatod ang mga estoryang bakak
ngadto sa ilang mga kahigalaan?

Kasina ba ang nagpasulabi sa ilang galamhan? Kasina ba
ang nag-awas-awas sa ilang dughan? Kasina ba
ang nagputos sa ilang handurawan?
Dili man ako adunahan, dili man ako politiko
nga tinahod sa katilingban, dili man ako magpapatigayon
nga nanglimbong sa timbangan, dili man ako kaabin
sa mga dautang elemento sa katilingban, dili man ako
kriminal nga gigukod sa balaod, apan ngano
nga sila naghugyaw sa kalipay ug pagmaya
kung ila akong makita nga nagbahog sa kasakit
ug kagul-anan tungod sa tinomo-tomong estorya
ug bakak nga way sama?

Kung sila kaha ang buhatan sa ingon?
Kung ila kahang pamilya ang magun-ob
tungod sa bakak nga estorya?
Kung ila kahang relasyon sa ilang mahal
sa kinabuhi ang maguba tungod sa hatod-hatod
nga mga bakak?

Unsa kaha ang ilang bation?

Unsa kaha ang ilang buhaton? Asa kaha
sila modangop ug tambal
alang sa dughan nga gitumban ug giyatakyakan?

Nagpuyo ako nga malinawon, yano nga Filipino
nga dili sagbot sa atong nasud, ug langit nasayod
sa kaaghop sa akong kasingkasing, ug kadtong
mga nakauban na nako ug nakasud-ong
sa kinauyokan sa akong pagkatawo
ang andam mobarog ug motug-an kung kinsa ako
ug unsay hulagway sa akong kasingkasing,
unsa ang mga butang nga akong gikaaligutgotan
ug unsa ang mga butang nga modalit kanako
ug pahiyom. Apan sila wala masayod kung kinsa ako,
sila hinuon ang kalit naghukom kanako
ug buot nila akong isugnod
sa kalayo sa impyerno
bisan wala silay nakitang katarongan.

Tungod sa kasina ug garbo, gihalad nila ang ilang
kaugalingon sa altar sa mga bakakon
ug tungod sa kahaguka sa ilang mga baroganan
ug ang ilang pagkatampalasan ug lampingasan
mibuta sa hugaw nga gusto nila ipahid sa uban.

Kung hipno pa sila ug hunahana,
kung aduna pay pamatasan nga nahibilin,
kung aduna pa silay delikadesa,
ilang likayan ang law-ay nga estorya
ug dili sila motuo dayon sa mga tabian
ug sila unta maminaw sa kamatuoran
apan ilang giabiba, gidayeg ang mga bakakon
ug ilang gisayawan ang bakak nga estorya
sanglit kini man ang ilang kalingawan.

Diha sa katilingban nga ilang gigikanan
nagpakahilom lang sila sa mga hiwi sa kagamhanan,
nagpahipi sila sa pagpanglupig sa mga gamhanan
gitak-om ang ilang mga baba batok sa dautan -
apan diha sa mga tsismis ug estoryang bakak
ila kining gipistahan ug gidulog sa higdaanan.
Bungol sila sa kasakit sa uban
ug wala silay dalunggan ipaminaw sa kamatuoran
tungod kay ang tig-a nila nga kasingkasing
nga gisamawan sa bahandi ug gigapos sa kasina
kanunay naghandum sa pagkapukan sa uban.

Bisan pa man niining tanan, andam ko
sudlan ang bilanggoan
kung ugaling aduna man akoy kalapasan -
dili lang unta ako pakaulawan ug luiban
ug buhatan ug mga bakak nga sugilanon;
andam ko himoon ang prisohan
nga akong lubnganan
kung ugaling aduna man akoy kasaypanan -
dili lang unta nila sabligan ug bakak
nga sugilanon ang hunahuna sa uban.
Kung aduna man akoy paglapas, ila unta
akong sultihan sa pribado ug prangka nga paagi
ug dili iangin ang uban nga walay kalapasan
kay andam man unta ako moluhod
sa ilang atubangan ug mangaliyopo
sa ilang kapasaylohan
kung ugaling ako aduna may kasaypanan.

Apan wala nila pangitaa ang hustisya, katarong,
kamatuoran, kalinaw, kahiusaan
kay ila mang gipalabi ang hulhog sa kangitngit,
kay ila mang kalipay nga malumos sa kasakit
ang ilang isigkatawo, ilang damgo nga
magdugo ang dughan sa uban.

Pagkapait diay nga yab-an ka
sa sala nga wala mo nabuhat,
pagkasakit diay nga budhian ka
samtang gihurot ang imong pagsalig,
pagkapait diay nga dagmalan ka
sa mga bakak nga estorya,
pagkasakit diay nga tingalon ka
sa apdo sa mga bakakon.

Saksi ang langit sa kabangis
ug kangil-ad sa ilang balatian,
ug moabot ra ang balos ug silot
ipakanaog unya sa Kahitas-an.

Linkback: https://tubagbohol.mikeligalig.com/index.php?topic=21719.0