MikeLigalig.com

Bunga sa akong pagpanukiduki, akong gipadala ug napatik sa Bisaya Magazine, December 2, 2015. Kini alang sa kasayoran sa tanan nga tinuod ug lihitemo ang Republic of Bohol.



Ang Republic of Bohol
Ni Felix B. Daray

.          “Even today, the people of Bohol are misled to believe that the Republic of Bohol was during the Dagohoy Revolution. It was not. The Republic of Bohol with its separate constitution and elected officials was declared on June 11, 1899.” ---Jess Tirol
    Sa  panahon sa rebulosyon  ang probinsiya sa Bohol sakop sa Gobierno de Canton de Visayas o Federal Government of the Visayas, diin ang headquarter didto sa Santa Barbara Iloilo.   . Malinawon kaayo ang Bohol. Walay kaayoy mga pang-atake ug engkuwento sa puwersang Katsila ug mga Katipunero ang nahitabo.
Human giproklamar ni Hen. Emilio Aguinaldo ang  Unang Republika ng Pilipinas o First Philippine Republic niadtong Enero 23, 1899 sa Malolos Bulacan, nagapadayon ang Gobierno.   sanglit wala pay kagubot didto sa Bohol. Ug gani, wala silay kontak sa bag-ong kagamhanan ni Aguinaldo.
    Pagka Pebrero 11, 1899 giatake ang headquarter sa Santa Barbara Iloilo sa mga invading nga mga mga Amerikano kay mipadayon nag silaab ang Gubat Pilipino- Amerikano. Ang Bohol nahimulag sa Gobierno Canton tungod sa pagkahagba niini. Apan malinawon  gihapon ang ilang probinsiya sanglit wala pay nahi-abot nga mga puwersang Amerikano.
    Pagka Hunyo 11, 1899, ang mga mayores sa kalungsoran sa Bohol nagkatigom sa Provincial Capitol Building aron pagpanday og bag-ong konstitusyon. Ug diha-diha gidungan pagpili ang mga opisyales; ug malamposong gideklarar ang  Republic of Bohol.
Ang mga opisyales nga napili: Presidente, Don Bernabe Reyes; Bise Presidente, Don Salustiano Borja; Minister of Finance, Don Rafael Reyes; Minister of Justice, Don Eduardo Calceta; Minister of Police, Don Macario Sarmiento.
    Misugod dayon ang paglihok ang mga opisyales sa pagmunag taxation, budget, police force, postal system ug departamento sa public works aron pagmintinar sa maayong kadalanan. Ang school system gidumala sa Romano Katolikong simbahan diin gipadayon pagtudlo ang Espanyol o Spanish language ug  BInisaya. Aduna silay kaugalingong selyo ug bandila. Ang Minister of Finance nagpahigayon og rehistro sa mga kayutaan. Daghang mga uncontested lots kay matod pa ni Judge Pedro Rich, “ lands were already registered even before the coming of the Americans, We know that during the Spanish  era only few parcels of lands were registeted.” KIni usa  sa magpamatuod nga  nahimo kini, sa hamubo nga panahon sa pag-exist sa  Republic of Bohol.”
Sa dihang misulod na ang mga invading American kay lagi gusto na nilang sakopon ang tibuok PIlipnas, giila ang pagkalihitimo sa ilang gobyerno. Nakabelib sila sa postal system, ug gitugotan nga nakaabot gawas sa nasod ang mga sulat tungod kay adunay  kaugalingon selyo o Bohol Republic  stamp. Aduna silay papel nga kuwarta nga gimarkahan ug Bohol Republic.
    Ang Republic of Bohol nag-exist nga gawasnon sukad niadtong Hunyo 11, 1899 hangtod sa Marso 17, 1900. Nag-coexist ug nakig-coordinate sila sa mga misulod nga mga Amerikano hangtod  Septiyembre 1, 1900. Pagka Enero 1901,si Pedro Samson kauban sa 2,000 ka mga rebeldeng  Bol-anon misurender ngadto kang Hen. Hudges. Mipadayon sa  pagpangatake ang mga sundalong Kano kay gusto na nilang sakopon ang kinatibuk-ang Pilipinas,  ubos sa mando ni Hen. Wesley Merrit, ang unang US Military Government Governor sa Pilipinas.
    Disyembre 23, 1901, sa negosasyon ni Pantaleon del Rosario, misurender ang kinagtibuk-ang puwersang  Bol-anon. Ug dinhi mabugto ang  Republic of Bohol. Pagka Marso 1917, pinaagi sa Commonwealth Act  2711, nahibalik pagkalungsod ang Bohol nga mao ang kasamtangan   karon.
Usahay man god, jagajagaan ang mga Bol-anon kay panahon sa Mayo mouli sa “Republic of Bohol” kay mamista. Matagbaw ka sa kaon kay eat all you can. Apan dili kini jagajaga kay tinuod nga adunay “Republic of Bohol”  kanhi nga mibarog sa panginahanglan ug katuyoan sa katawhang Bol-anon; nag-exist ug natala  sa kasaysayang PiIipinhon.
     Sa pagkatinuod, haom pod kon tawgon nato nga  “The one and Only Republic of Bohol,” tungod kay talagsaon; way nahitabo nga susama niini dinhi sa Pilipinas, didto ra sa Bohol.

Mabuhi ang Probinsiya sa Bohol nga kanhi Republic of Bohol. Karong tuig 2015 maoy ika-116  nga kasumaran sa pagkamugna niini niadtong Hunyo 11, 1899.

Linkback: https://tubagbohol.mikeligalig.com/index.php?topic=81555.0